Oefentherapie en educatie beste keuze bij zwangerschaps gerelateerde pijnklachten

Lage rugpijn en bekkenpijn tijdens de zwangerschap is zowel een fysieke als een psychische last voor de zwangere. In Nederland zoekt 20% van de zwangeren hulp voor rug- en bekkenpijn tussen de 34e en 40e week van de zwangerschap. Voor de behandeling hiervan bestaan zowel Nederlandse als Europese richtlijnen, maar deze verschillen onderling op het gebied van onderzoek en behandeling. Dit systematische review heeft de meest recente literatuur en de richtlijnen naast elkaar gelegd om zo tot een consensus te komen voor de behandeling zwangere vrouwen met lage rugpijn en bekkenpijn.

Methode

Alle verschenen RCT’s en systematische reviews gepubliceerd tussen januari 1992 en november 2013 zijn meegenomen in dit onderzoek. De systematische reviews zijn met name gebruikt om nog meer RCT’s te vinden. Alle behandelvormen zonder medicatie die werden uitgevoerd door fysio- en manueel therapeuten, osteopaten of chiropractors werden geïncludeerd. Primaire uitkomstmaten waren pijn, beperkingen en ziekteverzuim. De onderzoeken zijn gescoord op methodologische kwaliteit door middel van de CBRG Internal Validity Checklist. Een score van 5 of lager werd gezien als slechte kwaliteit, 6 of hoger was een goede kwaliteit. De maximale score is 11.

Resultaten

In totaal zijn 22 RCT’s geïncludeerd in het onderzoek. De methodologische kwaliteit varieerde van een score van 2-10 op de CBRG. De meeste onderzoeken hadden pijn of beperkingen als uitkomstmaat. Pijn werd over het algemeen gemeten met de VAS-schaal of met de Numeric Rating Scale. Voor beperkingen werden de Roland-Morris Disability Questionnaire en de Disability Rating Index het meest gebruikt.
De interventies die werden gebruikt waren oefentherapie, manuele therapie, materiële ondersteuning en een combinatie van deze drie inclusief educatie. De zeven onderzoeken die een gecombineerde interventie met educatie onderzochten, vonden allemaal positieve effecten op zowel pijn en beperkingen als ziekteverzuim. Positieve resultaten werden gevonden voor een combinatie van oefentherapie met educatie, het gebruik van een bekkenband en manuele therapie. Van de negen onderzoeken die oefentherapie onderzochten vonden er 6 een significante verbetering in pijn. Bij manuele therapie liepen de gebruikte interventies nogal uiteen; 2 gebruikten gewrichts mobilisatie en 3 onderzoeken van lage methodologische kwaliteit gebruikten massagetherapie. Materiële ondersteuning als een BellyBra of een Tubigrip werd in 1 studie onderzocht. Hierin werd een significante afname van pijn gevonden, maar er waren geen significante verschillen tussen de experimentele groep en de controlegroep.

Aanbeveling

Er is matig maar positief bewijs gevonden voor verschillende vormen van oefentherapie, zoals dagelijkse training van de bekkenbodemspieren, wekelijkse spierkrachttraining, aërobe training en water aerobics. Therapie zou 1 á 2 keer per week plaats moeten vinden met een focus op het verbeteren van balans, actieve stabiliteit, spierkrachttraining van de spieren in de lage rug, bekken en bekkenbodem, en cocontractie van m. transversus abdominus en bekkenbodemspieren in combinatie met andere spiergroepen.

Opmerkingen samenvatter

Rekening houdend met het aantal onderzoeken en de methodologische kwaliteit van de onderzoeken kan concluderend gesteld worden dat er het meeste bewijs is voor het positive effect van oefentherapie op pijn, beperking en ziekteverzuim. Dit bewijs is sterker voor zwangerschaps gerelateerde lage rugpijn dan voor bekkenpijn. Patiënt educatie is hier belangrijk bij voor de beste uitkomsten. Een combinatie van educatie en actieve oefeningen lijkt de meest efficiente behandelmethode. Het bewijs voor de effectiviteit van manuele therapie en matriële ondersteuning is beperkt, mede door een gebrek aan onderzoeken van hoge methodologische kwaliteit.