Oefenen verbetert dysfunctioneel ademen

Een dysfunctionele ademhaling komt bij zo’n 60 tot 80 procent van de mensen voor. De ademhaling is een gecoördineerde activiteit van het diafragma en de bekkenboden met excentrische  controle van de spieren die geassocieerd zijn met de thorax en het abdomen. Het diafragma speelt ook een cruciale rol bij de spinale stabiliteit tijdens bewegingen, waardoor er een sterke connectie bestaat tussen ademhaling, spinale stabiliteit en beweging. Als er sprake is van dysfunctioneel ademhalen, kan dit gerelateerd zijn aan dysfunctie van de core, disbalans tussen de spieren en disfunctioneren in fundamentele bewegingen. Dit kunnen weer risicofactoren zijn voor musculoskeletale klachten.

Drie categorieën van dysfunctionele ademhaling

Uit onderzoek blijkt dat een dysfunctionele ademhaling mutli-dimensioneel is en dat er biomechanische, biochemische en psychofysiologische aspecten aan zitten.

Biomechanische categorie

Bij de biomechanische categorie is er sprake van een abnormaal mechanisch ademhalingspatroon, waarbij geen normaal diafragmatisch ademhalingspatroon in rust is. Een klinische maat hiervoor is de Hi-Lo Breathing Asssesment. Het meest voorkomende ademhalingspatroon is een borstademhaling, waarbij het uitzetten van de borstkas dominant is tijdens de inademingsfase. Een ander voorbeeld van een abnormaal mechanisch ademhalingspatroon is een paradoxaal patroon, waarbij de buik ingetrokken wordt tijdens de inademing.

Biochemische categorie

De biochemische categorie bestaat uit mensen met een verminderd CO2 niveau in het bloed, oftewel hypocapnie, zoals ook bij hyperventilatie wordt gezien. Capnografie is een betrouwbare maat van de respiratoire functie, waar de end tidal CO2 (ETCO2) mee kan worden gemeten.

Psychofysiologische categorie

De psychofysiologische categorie is de minst voorkomende categorie. Hierin vallen mensen die geen problemen hebben met de ademhaling tijdens normale dagelijkse activiteiten, maar abnormale of disfunctionele ademhaling hebben in bepaalde situaties, die vaak stress-gerelateerd zijn. Bij deze mensen laten tests geen afwijkingen zien, maar geven zelfgerapporteerde vragenlijsten inzicht in de problemen.

Interventie studie

Nu er beter begrip is van deze verschillende categorieën, kunnen interventiestudies opgezet worden om de beste manier vast te stellen om de ademhalingsproblemen te beïnvloeden.

Het doel van deze studie was om de impact van ademhalingsoefeningen te testen bij mensen die een dysfunctionele ademhaling hebben, maar verder gezond zijn. De hypothese daarbij was dat het oefenprogramma op minimaal één vlak de ademhaling zou normaliseren.

Methode

Er werden twee groepen gevormd; een groep met dysfunctionele ademhaling, en een controlegroep die gematcht waren op geslacht, leeftijd, BMI en activiteit. Of er sprake is van disfunctionele ademhaling werd vastgesteld aan de hand van een testje en 4 vragen. Als mensen niet langer dan 25 seconden hun adem konden inhouden, was er sprake van disfunctionele ademhaling, of als de persoon op 1 van de volgende 4 vragen antwoordde dat dit regelmatig voorkomt/grotendeels waar is of veel voorkomt/erg waar is:

• Voel je je gespannen?
• Voel je een koude sensatie in je handen of voeten?
• Merk je dat je vaak gaapt?
• Merk je dat je ’s nachts door je mond ademt?

Bij de baseline werd iedere categorie van dysfunctionele ademhaling gemeten door middel van:

Capnografie voor de biochemie, waarbij een waarde van ETCO2 <35mmHg in rust werd beschouwd als dysfunctionele ademhaling.

HI-LO voor de biomechanica: ademhaling via de borstkas of paradoxale patronen werden beschouwd als dysfunctionele ademhaling.

Self-Evaluation of Breathing Questionnaire (SEBQ) en de Nijmegen Questionnaire voor psychofysiologische aspecten van dysfunctionele ademhaling. Bij de SEBQ was een score van ≥ 25 geclassificeerd als dysfunctionele ademhaling en bij de Nijmegen Questionnaire was dit ≥ 22.

Een secundair doel van de studie was om vast te stellen of het oefenprogramma effect had op bewegingen. Hiervoor werd de FMS gebruikt bij baseline en na de interventie. Deze scorelijst bestaat uit 7 fundamentele bewegingspatronen en wordt gescoord op een vierpuntsschaal.

Interventies

De experimentele groep kreeg een vier wekend durend programma van ademhalingsoefeningen om eenmaal per dag thuis uit te voeren. De oefeningen benadrukten het gebruik van een neusademhaling bij het inademen en volledige uitademing door de lippen. Een posturale progressie werd in de eerste twee weken gebruikt, uitgevoerd in zijlig en ruglig met opgetrokken knieën, uitbreidend naar stand op handen en knieën, stand op de knieën en op het laatst staande positie.

De controlegroep kreeg geen interventie. Na vier weken werden alle metingen nogmaals gedaan.

Resultaten

Er waren 35 deelnemers aan dit onderzoek, waarvan 16 in de experimentele groep zaten en 19 in de controlegroep. De mediaan van de leeftijd was 26 jaar en het BMI 24,3. Bij baseline waren er geen statistisch significante verschillen tussen de groep.

Na de interventie verbeterde 81% van de deelnemers in de experimentele groep op minimaal één categorie van dysfunctionele ademhaling, vergeleken met 21% in de controlegroep. Van de mensen die dysfunctioneel ademhaalde op biomechanisch gebied, normaliseerde 78%. In de controlegroep normaliseerde niemand. Op biochemisch gebied normaliseerde 27% in de experimentele groep, tegenover 25% in de controlegroep. Op psychofysiologisch gebied hadden slechts twee mensen problemen, dus daar werd geen analyse in uitgevoerd.

Conclusie en opmerkingen

De auteurs concluderen dat thuisoefeningen op het gebied van ademhaling effectief zijn in het verbeteren van de biomechanische categorie van dysfunctionele ademhaling bij driekwart van de jonge, verder gezonde volwassenen. Maar deze oefeningen hadden geen invloed op de biochemische categorie van de dysfunctionele ademhaling. Het uitvoeren van een set thuisoefeningen is een effectieve optie voor fysiotherapeuten om cliënten te helpen hun biomechanische ademhalingspatroon te normaliseren.

Bron: Kiesel, K., Burklow, M., Garner, M.B., Hayden, J., Hermann, A.J., Kingshott, E., McCullough, G., Ricard, R., Stubblefield, G., Volz, J., Waskiewicz, D., Englert, A. (2020). Exercise intervention for individuals with dysfunctional breathing: a matched controlled trial. Int J Sports Phys Ther. Feb;15(1):114-125.

Foto bij artikel door Kotin / Shutterstock