Motorische verbeelding verbetert bewegingskwaliteit bij rugpijn

Bij mensen met lage rugpijn is de activiteit in de multifidus en de transversus abdominis vermindert, terwijl de activiteit in de oppervlakkige rompspieren, zoals de obliquus externus abdominis verhoogd is. Dit kan het bewegen van de romp nadelig beïnvloeden waardoor chronische lage rugpijn kan ontstaan. Een manier om naar de bewegingskwaliteit van de romp te kijken is in termen van stijfheid en demping. Stijfheid is de weerstand van de romp tegen verplaatsing en wordt veroorzaakt door spieractiviteit en passieve structuren. Demping is de weerstand tegen de bewegingssnelheid van de romp. Demping vermindert ongewenste oscillaties door het dempen van de hogere bewegingsfrequenties. De beweging wordt daardoor gelijkmatiger en beter van kwaliteit. Mensen met lage rugpijn hebben echter meer stijfheid en minder demping in de romp dan mensen zonder rugpijn. De auteurs vragen zich af het inzetten van motorische verbeelding (motor imagery) de kwaliteit in het bewegen van de romp bij patiënten met een geschiedenis van lage rugpijn kan herstellen.

Methode

De auteurs onderzochten dit bij 30 professionele balletdansers. De deelnemers hadden geen actuele lage rugpijn. 22 deelnemers hadden echter wel een geschiedenis van lage rugpijn waar behandeling voor gezocht werd of een aanpassing in het dans schema. 14 deelnemers daarvan hadden de afgelopen 6 maanden lage rugpijn gehad, en 8 deelnemers langer dan 6 maanden geleden.
De deelnemers werden op een stoel geplaatst waarbij het bekken gefixeerd werd en de romp actief rechtop gehouden werd. Om de romp werd ter hoogte van thoracaal 9 een band geplaatst met aan de voor- en de achterzijde een koord waarlangs onverwachts een gewichtsverstoring  gegeven kon worden. De reacties van de romp op deze krachtsverstoringen werden geanalyseerd.
De deelnemers ondergingen deze onverwachte rompverstoringen in twee condities.

In de ‘standaard-conditie’ kregen ze de volgende motor imagery instructie:

Stel je voor dat je op een ontspannen manier rechtop zit, en reageer alsof je in een bus zit en de chauffeur onverwacht remt. Richt jezelf dan zo snel mogelijk weer rechtop.

In de ‘vloeiend-conditie’ werd de volgende motor imagery instructie aangeboden:

Stel je voor dat je jezelf vloeiend/stromend beweegt en reageer op een vloeiende manier. Verbeeld dat je jezelf op een zachte manier geheven houdt, en je jezelf ondersteunt door een zacht/vriendelijk zoemen binnen in je lichaam.

De deelnemers kregen eerst de standaard conditie aangeboden en daarna de vloeiend-conditie.

Resultaten

De deelnemers met een geschiedenis van lage rug pijn, hadden een significant lagere demping van de rompbewegingen op onverwachte verstoringen dan de deelnemers zonder geschiedenis van lage rugpijn.
Interessant is dat de deelnemers met een geschiedenis van rugpijn in de vloeiend-conditie een grotere demping hadden dan in de standaard-conditie. De demping werd zelf even goed als die van de deelnemers zonder rugpijn. De stijfheid was minder in de vloeiend-conditie en de rompverplaatsing was groter. Tussen de deelnemers met of zonder geschiedenis van rugpijn was er echter geen verschil.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek laat zien dat motor imagery gericht op bewegingskwaliteit daadwerkelijk de bewegingskwaliteit kan verbeteren. Het verbeelden van zacht/vloeiend bewegen verbetert de demping en de rompuitslag op verstoringen en vermindert de stijfheid van de romp. Bij patiënten met een geschiedenis van lage rugpijn ‘normaliseerde’ de demping tot vergelijkbaar niveau als patiënten zonder geschiedenis van lage rugpijn. De verminderde stijfheid en de verbeterde demping kan wijzen op een afname van activiteit in de oppervlakkige rompspieren en een toename van sturing in de diepe rompspieren.

Hoe kan de fysiotherapeut deze bevindingen gebruiken?

De fysiotherapeut kan vaker metaforen en verbeelding inzetten die verwijzen naar gunstige kwaliteiten in de motoriek. Dit onderzoek is fascinerend omdat binnen de opleiding dansante fysiotherapie expliciet gebruikt gemaakt wordt van instructie en bewoordingen die de motorische verbeelding van de patiënten ondersteunen. Door dit in te voeren kan de fysiotherapeut bewegingskwaliteiten bij de patiënt aanspreken, waar de fysiotherapeut tot nu toe doorgaans minder oog voor had. Fysiotherapeuten neigen doelen in termen van kracht, mobiliteit, uithoudingsvermogen en coördinatie te formuleren, en natuurlijk ook op activiteiten niveau. Binnen de opleiding dansante fysiotherapie kijken we echter ook naar de ‘effort categorieën’ als Flow, Weight, Time en Space. Een patiënt met pijn zal zich kenmerken door een typisch patroon in deze effort categorieën. Hij/zij beweegt bijvoorbeeld te veel in ‘staccacto’, te zwaar passief, of bijvoorbeeld met te veel gebonden flow. Deze stereotypie beperkt enorm zijn bewegingsvariabiliteit en bewegingsrijkdom, en daarmee de corticale (motorische)mappen die het pijnsysteem kunnen inhiberen. De bewegingsrijkdom kan echter weer bevorderd worden door de patiënt te leiden naar effort categorieën die hij mist. De patiënt kan bijvoorbeeld uitgenodigd worden met meer lichtheid te bewegen of zoals in het bovenstaande onderzoek met meer lichtheid en vloeiendheid. De juiste metafoor, muziek of motorverbeelding inzetten kan dan daadwerkelijk de kwaliteit van de motoriek verbeteren. Zie opleiding dansante fysiotherapie.