Relaxatie training bij chronische musculoskeletale pijn: geen wondermiddel maar wel zinvol

De neurobiologische mechanismen onder chronische musculoskeletale pijn zijn gecompliceerd. Wat in ieder geval duidelijk is is dat er een relatie kan zijn met stress. Stress kan zowel een reactie zijn op chronische pijn, als een risicofactor voor de ontwikkeling van chronische pijn. Dit kan onder andere verlopen via een langdurige spiertonus toename, maar ook via ontregelde centrale pijnmodulatie. Diverse professionals passen relaxatietechnieken bij chronische pijn toe in de revalidatie. Als de spierspanning afneemt kan ook de pijn afnemen. Deze pijnafname is erg belangrijk binnen de fysiotherapie omdat daardoor mobiliseren en krachttraining beter toepasbaar zijn.
Bekende en veel toegepaste relaxatietechnieken zijn progressieve relaxatie van Jacobson, autogene training van Schultz, hypnose, geleide fantasie en biofeedback. De auteurs doen een literatuur review naar het effect van relaxatietraining bij chronische pijn.

Methode

De inclusiecriteria waren: RCT’s met minstens 25 deelnemers waarbij relaxatietraining als mono-interventie werd aangeboden (eventueel aangevuld met educatie). Exclusies criteria waren pijn veroorzaakt door levensbedreigende aandoeningen (maligne pijn), relaxatietraining aangeboden in een multidisciplinair programma, en jonger dan 18 jaar. De zoekactie verliep tot november 2007.

Resultaat

12 studies voldoen aan de inclusie criteria. In alle studies werd de pijn omschreven als chronische musculoskeletale pijn.
Het meest duidelijke effect wordt op pijn gevonden. Zes studies tonen directe pijnverlichting na behandeling. 4 studies laten meer duurzame verlichting zien op follow-up na 3 en 6 maanden. Naast dit effect op pijn worden in enkele studies ook effecten gezien op angst, gedeprimeerdheid, vermoeidheid, toegenomen mobiliteit, balans en coördinatie, verbeterde coping, en minder medicijngebruik.
Progressieve relaxatie werd in 11/12 studies gebruikt, maar vaak in combinatie met andere relaxatie technieken, zoals ademtechnieken. Er werden verschillende meetinstrumenten gebruikt, maar de VAS voor pijn  het meest. Alle studies waren van ‘medium’ kwaliteit naar de maatstaven van Guyatt.
De resultaten zijn volgens de auteurs in overeenstemming met een eerdere review uit 2006 (Tulder, e.a.) waaruit blijkt  dat relaxatie tijdelijke pijnverlichting kan geven bij chronische rugpijn.

Opmerking samenvatter

Deze bevindingen maken dat relatietraining bij chronische pijn een zinvolle interventie is binnen het palet dat de fysiotherapeut ter beschikking staat. De effecten zijn waarschijnlijk kortdurend zodat voortzetting van het oefenen belangrijk blijft. Bovendien is het effect bescheiden en zal de behandeling daarom aangevuld moeten worden met andere fysiotherapeutische interventies.