16 maal hogere kans op chronische Whiplash bij 4 of 5 risicofactoren

Ongeveer de helft van de mensen met een whiplash associated disorder (WAD) blijkt niet volledig te herstellen. De auteurs in dit artikel onderzochten welke psychische- en fysieke factoren het risico verhogen op het ontwikkelen van chronische WAD. Interessant is dat ze vooral potentiele risicofactoren onderzochten die beïnvloedbaar zijn. De keuze voor de inclusie van risicofactoren vond plaats na grondige bestudering van de literatuur.
Doorgaans wordt het effect van risicofactoren geïsoleerd gemeten en geanalyseerd. In werkelijkheid zullen risicofactoren echter op elkaar inwerken waardoor mogelijk het gezamenlijke negatieve effect groter is dan de individuele effecten. Dat is de reden dat de onderzoekers nadrukkelijk keken naar een verhoging van het risico op chroniciteit in relatie tot het aantal aanwezige risicofactoren.

Methode

De deelnemers werden gerekruteerd uit een grote groep mensen die zich aangemeld hadden bij een eerstehulppost van een ziekenhuis, direct na een whiplash letsel. De mensen die doorgingen naar fysiotherapie en langer dan 3 weken last van whiplash gerelateerde nekpijn hadden, WAD I-III, werden geïncludeerd.

Metingen

Op baseline werd er een grote dataset verzameld, onderverdeeld in drie groepen:

Ernst van het letsel en mobiliteit

• Beperkingen: Neck Disability Index (NDI).
• Pijn: Von-Korff Pain Scale.
• Ernst: Quebec Taskforce WAD grading system.
• Mobiliteit nek.

Psychologische en gedragsmatige factoren.

• Actieve en passieve coping: coping strategies questionnaire (CSQ).
• Catastroferen: pain catastrophising scale (PCS).
• Fear-avoidance: fear avoidance beliefs questionnaire (FABQ).
• Stress: general health questionnaire -12 (ghq-12).
• Posttraumatische stress: Impact of event scale (IES)
• Verwachtingen en voorkeuren: Diverse vragen over voorkeuren van de patiënt en verwachtingen over de fysiotherapie.

Al bestaande factoren

• Leeftijd, geslacht, sociale steun, eerdere nekproblemen, wijdverspreide pijn.

Resultaat

Ongeveer 30% van de deelnemers (n=136/459) hadden na 12 maanden chronische beperkingen ontwikkeld. ‘Chronische beperkingen’ werd als volgt geoperationaliseerd: na 12 maanden een NDI score van 30 of hoger.

De vijf sterkst voorspellende baseline variabelen waren:

• Beperkingen: een Neck Disability Index (NDI) van hoger dan 50% geeft een 3,3 maal grotere kans op chroniciteit dan minder beperkte deelnemers. Deze risicofactor kwam voor bij 30% van de deelnemers.
• Zelf ingeschatte hersteltijd langer dan 6 maanden (pessimisme) gaf een 2,4 maal grotere kans op chroniciteit dan een optimistische inschatting. Deze risicofactor kwam voor bij 31% van de deelnemers.
• Psychologische stress hoger of gelijk aan 4 op de GHQ gaf een 1,9 maal grotere kans op chronische beperkingen dan minder gestreste deelnemers. Deze risicofactor kwam voor bij 70% van de deelnemers.
• Passieve coping van 5 of hoger op de PCQ gaf een 1,8 maal grotere kans op chroniciteit dan mensen die minder passieve coping hadden. Deze risicofactor kwam voor bij 37% van de deelnemers.
• Aantal fysieke symptomen bij aanvang hoger of gelijk aan 6 gaf een 1,7 maal grotere kans op chroniciteit dan mensen die minder symptomen rapporteerden. Deze risicofactor kwam voor bij 38% van de deelnemers.

Ongeveer 60% van de deelnemers hadden meer dan één risicofactoren. Deelnemers zonder de hier boven genoemde risicofactoren vormden de referentie groep en hadden slecht 4% kans (1:25) op het ontwikkelen van chronische beperkingen. Het risico op chroniciteit nam toe naarmate er meer risicofactoren aanwezig waren. Zie tabel 1.

Aantal risicofactoren op baseline	Kans op chroniciteit ten opzicht van geen risicofactoren. (Inclusief 95% CI)
1	3,5 (1,0-11,5)
2	7,4 (2,4-23,4)
3	8,1 (2,6-25,6)
4-5	16,0 (5,4-49,3)

Opmerkingen samenvatter

Als er drie weken na het ongeval 4 of 5 risicofactoren aanwezig zijn dan is de kans op het ontwikkelen van chronische WAD 16 keer zo groot dan wanneer er geen risicofactoren aanwezig zijn. Belangrijk is dat het betrouwbaarheidsinterval (95% CI) erg groot is. Dat betekent bij 4 of 5 risicofactoren dat de kans op chroniciteit feitelijk ergens ligt tussen de 5,4 tot zelfs 49 maal hoger risico. Gemiddelden zijn belangrijk maar in werkelijkheid kan het risico wat minder hoog zijn of juist aanzienlijk hoger.
De afzonderlijke risicofactoren komen relatief veel voor bij 30-70% van de deelnemers. Een aantal risicofactoren zijn in de acute fase te beïnvloeden zoals; de verwachtingen over herstel, passieve coping en psychologische stress. Dat maakt een biopsychosociale benadering noodzakelijk, waarbij geruststellen en informeren een belangrijke rol spelen. Ook pijn en stressmanagement technieken verdienen hier een plaats.