Relaxatietraining meer inzetten bij aspecifieke chronische nekpijn

Bij het ontstaan van aspecifieke nekklachten spelen zowel fysieke (gebrek aan bewegen, eenzijdige houdingen, en kantoorwerk), als psychosociale factoren (effort-reward dysbalance, en bijvoorbeeld gedeprimeerde stemming) een rol. Multimodale benaderingen, al dan niet interdisciplinair, worden daarbij geadviseerd. Farmacologische behandelingen hebben zeer beperkt effect, terwijl niet-farmacologische behandelingen, waaronder relaxatietraining, veelbelovend zijn.

Relaxatietraining zou niet alleen effect hebben op nekpijn via de emotionele component in de pijn, maar ook via psychofysiologische processen, waaronder cortisol verlaging en het dempen van ontstekingsprocessen. Toch wordt relaxatietraining zelden opgenomen in klinische richtlijnen. Het is eerder zo dat oefeningen en fysiotherapie als de eerste lijn van interventies worden gezien. De auteurs vonden het interessant om een systematische review op te zetten naar het verschil in effectiviteit tussen relaxatietraining en fysiotherapie bij aspecifieke chronische nekpijn.

Methode

De relevante databases worden onderzocht tot november 2023 op RCT’s passend bij de bovengenoemde onderzoeksvraag. De opgenomen relaxatietechnieken zijn: progressieve spierrelaxatie, EMG-feedback, geleide verbeelding, autogene training, functionele relaxatie, en ademoefeningen. Van de 1125 onderzoeken die de search opleverde, konden na selectie uiteindelijk 16 RCT’s in de systematische review opgenomen worden. In 11 studies werd er een directe vergelijking gemaakt tussen de relaxatietraining en fysiotherapie.

Resultaten

De belangrijkste onderzoeksbevindingen is dat relaxatraining effectief zijn in het verminderen van de pijnintensiteit en de pijngerelateerde beperkingen bij volwassenen met chronische aspecifieke nekpijn, als men dit vergelijkt met een controle conditie van geen behandeling.

Relaxatietraining bleek echter niet te verschillen in effectiviteit op pijnintensiteit en beperkingen, vergeleken met fysiotherapie. Bijkomende bevindingen was dat er minimaal vier weken getraind moest worden in de relaxatietraining. De effectsterkte is gematigd.

Opmerkingen samenvatter

Dit is een bijzondere uitkomst van de systematische review en meta-analyse. De eerste positieve bevinding is dat relaxatietraining werkt bij aspecifieke chronische nekpijn om de pijnintensiteit en beperkingen te verminderen. Dus ja, relaxatietraining is een goede keuze.

Interessanter is de bevinding dat relaxatietraining niet effectiever is dan fysiotherapie. Hier speelt natuurlijk de manier waarop je dit leest en hoe je dit formuleert. ‘Niet effectiever dan fysiotherapie’, kan gelezen worden als ‘daarom heeft het geen zin’, want fysiotherapie is net zo effectief. Maar dat is natuurlijk ook om te draaien. Lelijk geformuleerd zou je kunnen zeggen ‘je kunt een patiënt net zo goed relaxatietraining geven’ in plaats van fysiotherapie.

Ik denk dat waarheid, en een meer constructieve formulering, is dat beide vormen een gelijke effectiviteit hebben, maar hoogstwaarschijnlijk via een andere route. Specifiek voor relaxatietraining geldt dat de relaxatie de emotionele component in aspecifieke chronische nekpijn kan dempen, en ook de verhoogde stressgerelateerde psychofysiologische processen. Dat zou kunnen betekenen dat je beide vormen integreert, waarbij je voor een deel informeren en bewegen als interventie inzet, maar ook relaxatietraining. Dit geldt natuurlijk des te meer er aanwijzingen zijn dat er stressoren in het leven van de patiënt zijn en/of de patiënt psychofysiologisch sterk geactiveerd blijkt.

Het artikel mag in ieder geval een mooie aansporing zijn relaxatietraining vaker, ook als zelfregulatie middel, binnen fysiotherapie in te zetten.