Hoeveel aerobe training is nodig bij fibromyalgie voor een effect op pijn?

Fibromyalgie is een chronische pijnaandoening die naast wijd verspreide pijnen, ook symptomen als vermoeidheid en cognitieve verstoringen kent. Er zijn discussies gaande over wat de precieze aard van fibromyalgie is, maar er zijn aanwijzingen dat inflammatoire aandoeningen, infecties, auto-immuun veranderingen en veranderingen binnen het centrale zenuwstelsel mogelijk betrokken zijn bij de etiologie.

Fysieke training is een van de interventies die met (acceptabel) succes ingezet wordt bij de behandeling van de pijn bij fibromyalgie. Daarbij zijn er aanwijzingen dat zowel duurtraining, krachttraining en mobiliserende oefeningen een positieve impact hebben op fibromyalgie. Vooral aerobe training lijkt het meest effectief in het reduceren van de pijn en beperkingen. Het reduceert bijvoorbeeld sterker de proinflammatoire biomarkers dan de andere trainingsvormen.

Het is echter nog niet duidelijk wat de minimale dosis moet zijn voor aerobe training bij fibromyalgie. Dat is belangrijk om te weten, want dan kan de fysiotherapeut gerichter adviseren. Wel al is gebleken dat het volume van de aerobe training belangrijker is dan de intensiteit van de training. En dat is gunstig, want dan is blijkbaar niet per se een hoge intensiteit nodig, waardoor de training beter te verdragen is. De onderzoekers van het artikel dat we hier bespreken zijn vooral geïnteresseerd in het minimale aantal minuten dat de patiënt per week moet trainen, en de totale trainingstijd, voor een effect op de pijn en de gezondheid van de patiënt met fibromyalgie. Om die reden zetten ze een systematische review op om de minimale en de maximale dosis te identificeren.

Methode

De systematische Review werd in overeenstemming met de PRISMA 2020 richtlijn uitgevoerd. De bekende databases, waaronder de PubMed, PEDro, Google Scholar en EBSCO, werden doorzocht op relevante onderzoeken. Het ging om onderzoeken die exclusief gebruik maakten van aerobe training (bijvoorbeeld wandelen, hardlopen, zwemmen, fietsen), zonder dit te combineren met een andere vorm van training.
Het effect werd vergeleken met de pre-interventie (baseline) meting, op pijn intensiteit (VAS) en/of Fibromyalgia Impact Questionnaire (FIQ). Alleen RCT’s werden in het onderzoek opgenomen.

Resultaten

Uiteindelijk konden na selectie en beoordeling 23 RCT’s meegenomen worden in de systematische review. 98% van de patiënten was vrouw. In deze studies werd de intensiteit van de aerobe training via verschillende instrumenten bepaald: de Borg scale, percentage van de hartfrequentie reserve, percentage van de maximale hartfrequentie, of anaerobe drempel. De duur van de trainingssessie lag tussen 20-50 minuten, het aantal minuten per week was 40-135 minuten, en de totale programmaduur lag tussen de 540 en de 2700 minuten.

Pijnintensiteit (VAS)

Over het geheel bleken de aerobe trainingsprogramma’s de pijnintensiteit significant te verminderen. Daarbij bleek dat minimaal 50 minuten aerobe training nodig was om een (gematigd) effect te bereiken in het verminderen van de intensiteit van de pijn. Het maximale effect werd rond de 90 minuten per week bereikt. De minimale doses voor het totale programma was 600 minuten, en het maximale effect lag rond de 1200 minuten.

Gezondheidsstatus (FIQ)

Ook nu werd er een significant effect gevonden van aerobe training op de gezondheidsstatus van de patiënt. De minimale doses was 65 minuten aerobe training om een (gematigd) effect op de gezondheidsstatus te bereiken. Het maximale effect werd rond de 150 minuten bereikt. De minimale doses voor het totale programma was 950 minuten, met een maximaal effect rond de 3000 minuten.

Opmerking samenvatter

De uitkomsten van deze systematische review geven de fysiotherapeut en de patiënt een duidelijke richtlijn, waar men qua aerobe training naar kan streven. Als we kijken naar de pijnintensiteit dan zie je dat de minimale doses en de maximale dosis zich vertalen naar 50 versus 90 minuten trainen, gedurende 12 weken.

Belangrijk om te vermelden is dat meer trainen dan de voorgestelde dosis juist minder effectief is. Dat is gezien vanuit de weekintensiteit begrijpelijk. Vanuit de optiek van belastbaarheid is het overschrijden van 90 minuten mogelijk te veel van het goede. Voor de totale duur van het programma is dat minder begrijpelijk. Het lijkt te zeggen dat men op een gegeven moment moet stoppen met trainen om de totale duur niet te overschrijden. Ik vermoed dat de totale duur binnen de programma’s ingebed lag in een vast stramien van bijvoorbeeld 12 weken. Binnen dit vaste stramien zou meer totale minuten, ook daadwerkelijk meer trainingsbelasting betekenen. Ik kan me niet voorstellen dat voortzetting van de training, in de vorm van meerdere maanden, een negatieve uitwerking zou hebben. Integendeel, waarschijnlijk is voortgezette training juist nodig voor het behoud van het resultaat.

Interessant is dat niet alleen naar pijnintensiteit via de VAS werd gekeken, maar ook naar de gezondheidsstatus via de FIQ, waaronder  het mentale welzijn. Dus heeft men zowel een argument voor aerobe training ten aanzien van de pijn, maar ook ten aanzien van de fysieke- en mentale gezondheidsbeleving in algemene zin.

Bron: Núñez-Cortés, R., Suso-Martí, L., Almonacid-Lleida, J., Salazar-Méndez, J., López-Bueno, R., Cruz-Montecinos, C., Andersen, L. L., Ramírez-Vélez, R., & Calatayud, J. (2025). Optimal Dose of Aerobic Exercise Programs to Reduce Pain Intensity and Improve Health Status in Patients With Fibromyalgia: A Dose-Response Meta-Analysis. Physical Therapy, 105(6). https://doi.org/10.1093/ptj/pzaf057

Foto bij artikel door piola666 / iStock