Dans als interventie in revalidatie na CVA

In de subacute fase na een CVA is een intensief revalidatietraject nodig om zoveel mogelijk herstel van functie te verkrijgen. Dansen is een plezierige en toch fysiek en cognitief uitdagende interventie om toe te voegen aan het normale revalidatietraject. Veel studies naar het effect van dans na een CVA richten zich op de chronische fase, maar verschillende studies laten zien dat een dansinterventie ook geschikt is in de subacute fase. In deze huidige studie vragen de onderzoekers in interviews naar de ervaren effecten van een aangepaste dansinterventie bij mensen bij wie dans is toegevoegd aan het normale revalidatieprogramma. Daarbij kijken ze ook naar de effecten die de interventie 3 maanden na de interventie nog hebben.

Methode

In deze explorerende kwalitatieve case-studie werden semi-gestructureerde interviews geanalyseerd. De deelnemers waren mensen die revalideerden na een CVA (<25 dagen eerder). Naast de patiënten zelf namen ook familieleden deel aan de interviews. Dit waren partners of andere familieleden die aan 1 of meerdere danssessies meededen. Ook werden therapeuten geïncludeerd in de interviews die de deelnemers behandelden of de dans-sessies begeleidden.

Naast hun gebruikelijke oefenprogramma kregen de patiënten twee keer per week een dans-sessie van 55 minuten gedurende 10 weken. In een eerste ronde interviews vroegen de onderzoekers naar de effecten aan het eind van de interventie. In de tweede ronde keken de onderzoekers naar de mogelijke effecten drie maanden later.

Interventie

De dansinterventie bestond uit in totaal 20 sessies en was gericht op matige tot intensieve intensiteit gemeten op de Borgschaal. De interventie was gebaseerd op dans en een bewegings-gerichte educatieve benadering (gestructureerde en geïmproviseerde bewegingen, expressieve, ritmische en gesynchroniseerde bewegingen in groepen of paren, sensorisch bewustzijn en ademhalen). In de interventie was ook aandacht voor het revalidatieprogramma en de aanbevelingen van de therapeuten. Deze bewegingen werden begeleid door muziek en gestructureerd in een startroutine met warming-up oefeningen gedurende 16 minuten, een ritmisch segment van 12 minuten, een staand segment indien mogelijk (en anders aangepast aan zit), een segment voor de bovenste extremiteiten van 7 minuten, en een rek/ontspannings-segment met een afsluitende routine van 7 minuten. Het grootste deel van de interventie werd zittend in een stoel uitgevoerd, die in een cirkel stonden. Hulpmiddelen mochten gebruikt worden indien nodig. De dansinstructeur plande de interventie, deed het voor en begeleidde de bewegingen verbaal. Een assistent danste midden in de groep en gaf fysieke ondersteuning aan patiënten wanneer dat nodig was. Om de therapietrouw te vergroten bracht zorgpersoneel de mensen naar de oefenruimte, en voor de poliklinische patiënten werd een gratis taxiservice geregeld. Per patiënt ging er ook 1 familielid mee en gemiddeld 2 behandelaars.

Resultaten

In totaal namen er 22 mensen deel aan de eerste ronde interviews; 6 patiënten, 4 familieleden en 12 therapeuten. Aan de tweede ronde namen 4 patiënten deel. De gemiddelde leeftijd van de patiënten was 71 jaar. Er was een therapietrouw van 82%.

De gevonden ervaringen konden in 3 categorieën worden ingedeeld:

1. mobiliteit,
2. mentaal functioneren en persoonlijke factoren (emotionele functies, motivatie en zelf-effectiviteit)
3. interpersoonlijke interacties en sociaal leven
4. trainingstolerantie

Op het gebied van mobiliteit ervaarden deelnemers verbeteringen op het gebied van het veranderen en behouden van lichaamspositie, fijne motoriek van de hand, gewrichtsmobiliteit, spierkracht en spiertonus. Ook waren er verbeteringen in het lopen, balans, controle en coördinatie. Na drie maanden ondervonden de deelnemers nog steeds deze voordelen. Op het gebied van mentaal functioneren en persoonlijke factoren rapporteerden mensen verbeteringen op het emotioneel functioneren (het liet mensen lachen, het had een kalmerend effect), een vergrote motivatie wat gerelateerd was aan het vertrouwen in hun mogelijkheden. Ook kregen ze meer vertrouwen in hun balans had het een positief effect op het gevoel van algeheel welzijn. Vooral het vergrote vertrouwen had na 3 maanden nog stand gehouden. Op het gebied van interpersoonlijke interacties en sociaal leven gaven sommige mensen aan dat ze meer interactie aangingen met anderen, gingen ze sociale interacties aan met elkaar en de mensen kregen meer behoefte om deel te namen aan een recreatieve activiteit (zoals dansen).  In trainingstolerantie waren er tegenstrijdige uitkomsten. De effecten veranderden positief op het gebied van algemeen fysiek uithoudingsvermogen, maar negatief op het gebied van een toename in vermoeidheid.

Conclusie en opmerkingen

Een aangepaste dans-interventie is volgens de auteurs veelbelovend in de subacute fase na een CVA. De dansinterventie werd wel toegevoegd aan het normale revalidatieprogramma en hoewel de deelnemers werd gevraagd naar de voordelen van het dansen, zijn de resultaten hier mogelijk niet volledig toe te schrijven. Hoewel het logisch lijkt dat dans invloed heeft op mobiliteit, lijkt de grootste kracht van deze interventie te liggen op het verbeteren van mentale functies, persoonlijke factoren en interpersoonlijke en sociale interacties. De gevoelens van welzijn, eigen-effectiviteit en de verbetering in stemming en socialisatie stimuleerden de deelname aan de interventie, ondanks de vermoeidheid die sommige mensen ervaarden.

Meer leren over dansant bewegen binnen de fysiotherapie? Zie: opleiding dansante fysiotherapie.

Bron: Lucie Beaudry, Sylvie Fortin, Annie Rochette (2020) Adapted dance used in subacute rehabilitation post-stroke: impacts perceived by patients, relatives and rehabilitation therapists. Disabil Rehabil  Oct;42(21):2997-3006.

Foto bij artikel door Rawpixel.com / Sutterstock.