Stoppen met sporten is ongunstig voor de stressbestendigheid van de patiënt

Sporten heeft veel gezondheidsvoordelen. Het bevordert het fysieke- en mentale welzijn en voorkomt ziekte en beperkingen. Deels komt dit doordat sporten de systemische inflammatie vermindert. Bovendien zorgt een goede fysieke conditie dat stress minder grip op de gezondheid krijgt. Hier zijn verschillende verklaringen voor. Een verklaring is dat intensief sporten een stressrespons oproept. Door regelmatig te sporten adapteert men aan deze respons, waardoor ook andere stressoren minder belastend worden voor het systeem. Mensen met een goede cardiovasculaire conditie hebben een lagere cardiovasculaire reactiviteit op stressoren. Een ander mechanisme is dat regelmatig sporten de sensitiviteit van de adrenerge receptoren vermindert, wat uiteindelijk leidt tot een lagere stress-geïnduceerde hartfrequentie toename en een lagere bloeddruk gespons.

De auteurs vragen zich af wat er gebeurt op het moment dat je stopt met sporten. Raken dan deze gunstige adaptaties ontregelt en neemt de stressreactiviteit dan weer toe?

Verschillende type stressoren en stressreacties

Chronische stress is ongunstig voor het cardiovasculaire systeem. Het is daarom gunstig dat de fysiologische en affectieve stressresponsen afnemen bij langdurig herhaalde stress. Deze aanpassing op de stress beschermt het cardiovasculaire systeem. Als we kijken naar de acute stressreactie, dan is er een verschil tussen fysieke stress en affectieve stress. Daar zijn verschillende neuronale netwerken bij betrokken. Bij fysieke stressoren is er een directe bedreiging van de fysieke integriteit en een moleculair patroon dat geassocieerd is met mitochondriëale DNA-beschadiging. Vooral hersenregionen die met pijnverwerking te maken hebben zijn bij fysieke stressoren betrokken. Bij psychologische stress staat meer de verhoogde en langdurige cortisol respons op de voorgrond. En zijn in het brein vooral affectieve en cognitieve netwerken bij deze vorm van stress betrokken.

Zoals gezegd is er meer bekend over de effecten van sporten op stressreactiviteit, dan over het (tijdelijk) stoppen met sporten. Het zou goed kunnen dat de beschermende effecten van het sporten dan wegvallen en iemand weer verhoogd stressreactief wordt. En dit kan ongunstige implicaties hebben voor de mentale en fysieke gezondheid.

Normaal gesproken zorgt een herhalende fysieke of mentale stressor ervoor dat de stressreactie daarop afzwakt: dit is een vorm van adaptatie. De auteurs van het artikel dat we hier bespreken onderzochten of tijdelijk stoppen met sporten deze adaptatie aan een herhalende stressor vermindert.

Methode en resultaten

De opzet van het onderzoek was relatief eenvoudig. Voor dit onderzoek werden mannen en vrouwen geworven die minimaal drie keer in de week duurtraining deden, en dit minimaal al een half jaar of langer. De 40 mannen en vrouwen werden willekeurig verdeeld over een controlegroep die gewoon doorging met sporten en een experimentele groep die twee weken stopte met sporten.

De stressreactiviteit op een mentale- of een fysieke uitdaging werd op drie momenten gemeten: een nulmeting op baseline (een week voordat het programma begon), een tweede meetmoment één week in het programma, en een derde meetmoment twee weken in het programma.

In het kort bestond de mentale uitdaging (stressor) uit een Stroop color-word test en de fysieke uitdaging uit een Cold Pressor (CP) test. De cardiovasculaire reactiviteit op de stressoren werden tijdens elk bezoek gemeten tijdens een rustperiode en tijdens de stressortest. Het verschil tussen de rustmeting en de stressmeting, staat voor de stressreactiviteit. De fysiologische reactiviteit betrof de hartfrequentie, systolische bloeddruk en diastolische bloeddruk. Met een aantal eenvoudige likert-schalen werd de affectieve reactiviteit bepaalt.

De resultaten samenvattend stellen de onderzoekers dat tijdens het stoppen met sporten men inderdaad minder adapteert aan een herhalende mentale stressor. Kortom, de stressreactiviteit daalt niet en blijft hoog. Op fysieke stressoren zag men dit negatieve effect niet optreden.

Opmerkingen samenvatter

Om diverse redenen kun je als fysiotherapeut de patiënt aanmoedigen meer fysiek actief te worden. Regelmatig sporten heeft positieve metabole consequenties, en bijvoorbeeld gunstige gevolgen voor kracht en uithoudingsvermogen. Belangrijk is ook dat regelmatig sporten de mentale weerbaarheid ten aanzien van stressoren verhoogd. Daardoor hebben herhalende stressoren uiteindelijk minder psychologisch en ook fysiologisch effect op de patiënt. Men wordt stressbestendiger. Dit onderzoek toont aan dat de stressbestendigheid voor een deel verloren gaat op het moment dat men stopt met sporten. Vooral de reactiviteit op psychologische stressoren neemt dan weer toe. Dit is met name relevant voor patiënten met stressgerelateerde klachten, die sporten gebruiken om hun angst of stress te verminderen. Als een dergelijke patiënt om welke reden dan ook (drukte, stress), geneigd is om het sporten te verzaken kun je als fysiotherapeut wijzen op de voordelen die het sporten heeft, maar aan de hand van dit onderzoek ook wijzen op de nadelen dat stoppen met sporten voor de patiënt kan hebben.

Bron: Weinstein, A. A., Krall, J. R., Qureshi, D., Seth, K., Seth, A., & Kop, W. J. (2025). Effect of Exercise Withdrawal on Stress Reactivity to Repeated Mental and Physical Challenge Tasks. Biopsychosocial Science and Medicine. https://doi.org/10.1097/psy.0000000000001388

Foto bij artikel door SolStock / iStock