Mensen met somatoforme aandoeningen hebben weinig zelfcompassie

Verschillende factoren van weerbaarheid staan de laatste tijd volop in de aandacht door de toenemende interesse voor de positieve psychologie. Een van de factoren van weerbaarheid is zelfcompassie. Drie componenten van zelfcompassie lijken mensen te helpen in lastige periodes en periodes van pijn:

• Zelf-vriendelijkheid: aardig en begrijpend naar jezelf zijn in plaats van erg zelfkritisch.
• Gemeenschappelijke menselijkheid: het zien van je eigen ervaringen als onderdeel van een grotere menselijke ervaring in plaats van als scheidend en isolerend.
• Mindfulness: het houden van een bewuste balans tussen je gevoelens en gedachten over pijn, in plaats van jezelf te identificeren met de pijn.

Bij somatoforme stoornissen kan zelfcompassie een rol spelen. Somatoforme aandoeningen kunnen niet volledig verklaard worden door een medische aandoening en psychologische behandeling kan daarom geïndiceerd zijn. Theorieën over somatoforme aandoeningen suggereren dat onder meer het richten van de aandacht op de symptomen en de misinterpretatie ervan de klachten ontwikkelen of in stand houden, net als piekeren en vastzittende denkpatronen. Het trainen van de drie bovengenoemde aspecten van zelfcompassie kunnen mogelijk patiënten helpen bewust te zijn van het moment op een gebalanceerde, begripvolle en zorgzame manier en daarnaast zich verbonden voelen met anderen en het eigen lijden in een breder perspectief zien. Zelfcompassie kan depressieve gevoelens verminderen bij chronische pijn.

Om inzicht te krijgen in hoeverre zelfcompassie is betrokken bij somatoforme aandoeningen kijken de auteurs van dit onderzoek of zelfcompassie bij deze groep mensen lager is dan in de algemene populatie en of zelfcompassie geassocieerd is met het aantal symptomen en de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven.

Methode

In de studie werden mensen met een somatoforme aandoening vergeleken met gezonde mensen. De mensen met een somatoforme aandoening werden geworven in een gespecialiseerd centrum, waar mensen medisch onverklaarbare klachten hebben gedurende (gemiddeld) 10 jaar, en al vijf eerdere behandelingen hebben ondergaan. Daarnaast heeft de helft van de mensen stemmingsklachten of een persoonlijkheidsstoornis. De geïncludeerde mensen werden vergeleken met gezonde mensen, van vergelijkbare herkomst, leeftijd en hetzelfde geslacht.
Alle mensen vulden de Self-Compassion Scale (SCS; Neff, 2003b) in, een vragenlijst over zelfcompassie, een vragenlijst over het aantal symptomen dat ze hadden (Physical Symptom Checklist PSC; Van Hemert, 2003), en een lijst over hun gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven (EQ-5D; 5D; The EuroQol Group, 1990).

Resultaten

Er werden 236 mensen (64 mannen en 172 vrouwen) met een somatoforme aandoening geïncludeerd.  De gemiddelde leeftijd was 40,8. Er werden ook 236 gezonde mensen geïncludeerd (eveneens 64 mannen en 172 vrouwen). De gemiddelde leeftijd in deze gezonde groep was 40,6 jaar en dus goed vergelijkbaar.
Op iedere schaal van de SCS verschilde de patiëntengroep significant met de groep gezonde mensen: zelf-vriendelijkheid, zelf-oordeel, gemeenschappelijke menselijkheid, isolatie, mindfulness, over-identificatie.
Ook op de PSC en de EQ-5D waren de verschillen tussen de groepen significant. Vooral vrouwen hadden meer fysieke symptomen en een lagere kwaliteit van leven naarmate ze minder zelfcompassie hadden.

Conclusie en opmerkingen

Dit onderzoek laat zien dat relatief veel mensen met somatoforme aandoeningen een laag niveau van zelfcompassie hebben. Hoe lager de mate van zelfcompassie is bij iemand met een somatoforme aandoening, hoe meer fysieke klachten men heeft en hoe lager de kwaliteit van leven over het algemeen is. Deze bevindingen zijn potentieel klinisch relevant bij deze patiëntengroep, aangezien het de uitkomsten van de behandeling kan beïnvloeden. Werken aan zelfcompassie kan hiermee een sub-behandeldoel zijn in de fysiotherapeutische praktijk. Zie ook. Zelfcompassie van patiënt is voorwaarde voor zelfmanagement.