Een kort maar intensief PNF oefenprogram heeft gunstige effecten bij chronische lage rugpijn

Diverse oefenprogramma’s gericht op spierversterking, mobiliteit en uithoudingsvermogen zijn effectief gebleken bij chronische lage rugpijn. Het is echter nog niet duidelijk wat het effect is van een bepaald type oefeningen, intensiteit en bijvoorbeeld duur van de oefeningen. Zo is ook niet duidelijk wat de invloed is van korte- versus lange-termijnprogramma’s. Oefenprogramma’s richten zich vaak op de lange rugmusculatuur, de bewegers van de rug, terwijl juist de stabilisatoren (multifidi en transversus abdominis) bij rugpijn geïnhibeerd worden en ook na de rugpijnperiode niet herstellen. Sommige studies laten zien dat een stabilisatie programma beter de multifidi versterken dan een algemeen spierversterkende programma, sommige studies tonen dit juist niet aan. Onderzoek legt ook een link naar verminderende proprioceptie en rugklachten.
Proprioceptieve neuromusculaire facilitatie (PNF) is ontwikkeld om de neuromusculaire respons te versterken door de proprioceptie te stimuleren. De verschillende PNF bewegingen benaderen dicht de bewegingen die men ook in sport ziet. In die zin zijn ze mogelijk beter geschikt voor prestatieverbetering dan traditionele oefeningen in één vlak. Het effect van ritmische stabilisatie training (RST) of een combinatie van isotonische oefeningen (COI) op chronische lage rugklachten is nog niet onderzocht.

Methode
Één week voor de start van het oefenprogramma werd het spieruithoudingsvermogen van de romp, de lumbale sagittale mobiliteit en de geschiedenis van rugpijn opgemeten. Daarna werden de patiënten at random toegewezen aan RST, COI of een wachtgroep. De testen werden na afloop herhaald en nogmaals bij een follow-up van 4 weken en 8 weken. 100 vrouwen doen mee (gemiddelde leeftijd van 40 jaar, gemiddelde duur van de actuele rugpijn episode was 24 weken). Bij aanvang werd de (intensiteit en frequentie) van fysieke activiteiten op werk en vrije tijd in een vragenlijst vastgelegd.

TIP:  Opvattingen over duur, gevolgen en persoonlijke invloed voorspellen ongunstig verloop van aspecifieke lage rugpijn

Uitkomst maten:

  • Lumbale sagittale mobiliteit
  • Romp flexie uithoudingsvermogen. Dynamisch: curl-up test (in één minuut 25 curl-ups proberen te maken). Het statische uithoudingsvermogen werd bepaald door te kijken of de deelnemers de curl-up 240 seconden vast konden houden met het ilium net los van de bank.
  • Romp extensie uithoudingsvermogen. Dynamisch: buiklig met romp buiten step/bank en dan in één minuut 25 extensiebewegingen proberen te maken. Statisch: horizontale positie 240 seconden proberen vast te houden (zonder dat rotatie/ shift ontstaat ).
  • Functionele beperkingen: Oswestry Low Back Pain Disability Questionaire.
  • Rugpijn intensiteit: Borg back pain intensity scale.

Na randomisatie bleken de groepen in aanvang goed vergelijkbaar. Het oefenprogramma duurde 4 weken en was gericht op kracht, uithoudingsvermogen, lumbale mobiliteit en lichaamsbeheersing. Er werd 5 maal per week getraind (ma, di, do, vrij, zat)! Elke groep deed een warming-up en cooling-down van elk 7-10 minuten. Er werd getraind met 3 sets van 15 herhalingen (rust tussen sets 60 seconden, tussen de herhalingen 30 seconden). De patiënt zit op bank en de fysiotherapeut geeft maximale weerstand!

Ritmische stabilisatie training (RST)
Het accent ligt op statische stabiliserende (co)contracties. De isometrische contracties worden gedurende 10 seconden aangehouden tegen weerstand rompflexie en rompextensie. De fysiotherapeut plaats zijn handen hoog op de borst en geeft 5 seconden maximale weerstand tegen de rompflexie, daarna rustig hand voor hand overpakken naar rug (thoracaal) en geeft dan weer 5 seconden maximale weerstand tegen extensie. Zie foto’s originele artikel: http://www.ptjournal.org/cgi/reprint/86/7/1001

Combinatie van isotonische oefeningen
Nu ligt het accent op dynamische contracties en bewegingsuitslag. De patiënt maakt in 5 seconden met de romp een flexie beweging tegen de forse weerstand van de fysiotherapeut in. Daarna wordt in de maximale flexiestand 5 seconden een statische contractie gegeven en volgt weer een dynamische contractie tegen de extensie van de romp in van 5 seconden tot de patiënt weer in de uitgangshouding is (totaal: 15 seconden). Zie foto’s originele artikel: http://www.ptjournal.org/cgi/reprint/86/7/1001

TIP:  Verstoord lichaamsbeeld en tactiele disfunctie bij patiënten met rugpijn

Resultaten
De flexiemobiliteit neemt door beide interventies toe met ongeveer 9-24 graden. De extensie neemt alleen in de RST toe. Het dynamische uithoudingsvermogen neemt in extensierichting het sterkst toe in de COI groep (81%), de toename in de RST is 39%. Het dynamische uithoudingsvermogen van de flexie neemt in beide groepen met ongeveer 43-50% toe. Het statisch uithoudingsvermogen neemt in beide groepen toe, maar in de COI het sterkst. Vooral in extensierichting. De functionele beperkingen nemen in beide groepen ongeveer met 30% af. Ook de pijn neemt significant af ten opzichte van de baseline, maar er is geen verschil met de controle groep.

Samenvattend
Een intensief programma van PNF oefeningen aan de romp heeft een behoorlijk sterk effect op mobiliteit, uithoudingsvermogen, functioneren en pijn van de patiënt. COI lijkt de voorkeur te hebben als we kijken naar effect strekte op mobiliteit en uithoudingsvermogen. RST kan meer een plaatst krijgen als bij aanvang patiënten (nog) pijn hebben met het bewegen. Dat de pijn niet duidelijke afneemt in vergelijking met de controle groep is een bevinding die vaker in onderzoek bij chronische lage rugpijn wordt gevonden. Kracht en functioneren kan verbeteren zonder dat dit invloed heeft op de pijn. Hoopgevend is dat de verbeteringen 8 weken na het beëindigen van de training nog aanwezig waren.

Opmerking samenvatter
Nadeel is dat de fysiotherapeut nodig is om weerstand te geven en dat 5x per week (inclusief zaterdag).

Kofotolis, N., Kellis, E. (2006). Effects of two 4-week proprioceptive neuromuscular facilitation programs on muscle endurance, flexibility, and functional performance in women with chronic low back pain. Physical Therapy, 86 (7), 1001-1012.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb