Alexithymie belemmert het herstel van chronische musculoskeletale pijn

Chronische pijn is een complex en hardnekkig probleem. Dit onderzoek laat zien dat alexithymie, oftewel moeite met het herkennen en uiten van emoties, een belangrijke voorspeller is van behandelsucces. Patiënten met hoge alexithymie laten minder verbetering zien, zelfs als andere psychologische factoren zoals angst, depressie en catastroferen worden meegewogen. Dit betekent dat fysiotherapeuten alert moeten zijn op emotionele verwerkingsproblemen bij hun patiënten.

Chronische pijn vormt wereldwijd een enorme uitdaging. Het beïnvloedt niet alleen de fysieke gezondheid, maar ook het psychologisch en sociaal welzijn van patiënten. Traditionele behandelingen zijn vaak beperkt in effectiviteit, en een aanzienlijk deel van de patiënten ervaart weinig of geen pijnvermindering na standaard fysiotherapeutische en medische interventies. Dit onderzoek, uitgevoerd door een team van onderzoekers aan de Universiteit “G. d’Annunzio” van Chieti-Pescara in Italië en gepubliceerd in Stress and Health (2024), richt zich op de vraag of alexithymie een rol speelt in het voorspellen van de behandelingsuitkomst bij patiënten met chronische musculoskeletale pijn.

De relatie tussen psychologische factoren en chronische pijn is al langer bekend. Catastroferen, angst en depressie kunnen de pijnervaring verergeren en de effectiviteit van behandelingen verminderen. Echter, de rol van alexithymie, een persoonlijkheidskenmerk dat gekenmerkt wordt door moeilijkheden met het identificeren en uiten van emoties, is nog onderbelicht. Dit onderzoek richt zich specifiek op de vraag of alexithymie een stabiele voorspeller is van behandelingsuitkomsten en of deze factor belangrijker is dan andere psychologische variabelen zoals depressie en catastroferen.

Methode en opzet van het onderzoek

Het onderzoek had een longitudinale opzet en werd uitgevoerd bij 129 patiënten met chronische musculoskeletale pijn die behandeld werden in twee tertiaire pijncentra in Italië. Alle patiënten ondergingen een 16 weken durend treatment-as-usual (TAU) programma, bestaande uit medicamenteuze en niet-medicamenteuze therapieën. De onderzoekers evalueerden pijnniveau, psychologische stress, zelfeffectiviteit, catastroferen en alexithymie op twee meetmomenten: bij de start van de behandeling (T0) en na 16 weken (T1).

De primaire uitkomstmaat was pijnvermindering, waarbij een afname van minstens 30% als klinisch significant werd beschouwd. Patiënten werden op basis hiervan ingedeeld in ‘responders’ (significante pijnreductie) en ‘non-responders’ (geen significante verbetering).

Belangrijkste resultaten

De bevindingen van het onderzoek waren bijzonder relevant voor de fysiotherapeutische praktijk. Van de 129 patiënten vertoonde 44,2% een significante pijnreductie na 16 weken behandeling. De overige 55,8% ervoer onvoldoende verbetering.

Opvallend was dat patiënten met hoge niveaus van alexithymie al bij aanvang van de behandeling significant slechter scoorden op pijnvermindering dan degenen met lagere niveaus van alexithymie. Dit effect bleef stabiel, zelfs na controle voor andere psychologische factoren zoals angst, depressie en catastroferen. Met andere woorden: alexithymie bleek een onafhankelijke voorspeller te zijn van een slechtere behandeluitkomst.

Verder zagen de onderzoekers dat andere psychologische factoren, zoals angst, depressie en catastroferen, weliswaar een rol speelden bij pijnervaring en behandelrespons, maar dat deze factoren in de loop van de tijd verbeterden bij patiënten die een positieve respons op de behandeling vertoonden. Alexithymie daarentegen bleef opvallend stabiel en veranderde nauwelijks gedurende de behandelperiode, wat suggereert dat het eerder een vast persoonlijkheidskenmerk is dan een tijdelijke psychologische toestand.

Wat betekent dit voor fysiotherapeuten?

Deze resultaten onderstrepen het belang van emotionele verwerking bij patiënten met chronische pijn. Fysiotherapeuten moeten zich ervan bewust zijn dat sommige patiënten moeite kunnen hebben met het verwoorden en herkennen van hun emoties, wat hun pijnervaring en behandelrespons negatief kan beïnvloeden.

• Screening op alexithymie: Omdat alexithymie een stabiele eigenschap lijkt te zijn, kan een vroege identificatie fysiotherapeuten helpen om behandelingen beter af te stemmen. Dit kan door middel van eenvoudige vragenlijsten zoals de Toronto Alexithymia Scale (TAS-20).
• Integratie van psychosomatische behandelmethoden: Omdat alexithymische patiënten minder goed reageren op standaard behandelingen, is het zinvol om psychologische en cognitieve gedragsinterventies in fysiotherapieprogramma’s te integreren. Denk aan ontspanningsoefeningen, ademhalingstechnieken en gespreksvoering om emotionele expressie te stimuleren.
• Vergroten van lichaamsbewustzijn: Patiënten met alexithymie ervaren vaak een disconnectie tussen lichaam en emoties. Interventies die zich richten op lichaamsbewustzijn, zoals dansante fysiotherapie, mindfulness of somatische oefeningen, kunnen mogelijk helpen om de patiënt te leren om emotionele signalen beter te herkennen en interpreteren.
• Multidisciplinaire aanpak: Aangezien alexithymie moeilijk te veranderen is, kan samenwerking met psychologen of psychosomatische therapeuten nuttig zijn om de patiënt te ondersteunen bij emotieverwerking.

Conclusie

Dit onderzoek toont aan dat alexithymie een belangrijke voorspeller is van de behandelingsuitkomst bij chronische musculoskeletale pijn. Patiënten met hogere niveaus van alexithymie reageren minder goed op standaard behandelingen, zelfs wanneer andere psychologische factoren worden meegenomen. Dit betekent dat fysiotherapeuten zich bewust moeten zijn van emotionele verwerkingsproblemen bij hun patiënten en mogelijk aanvullende interventies moeten inzetten om de behandeling effectiever te maken.