Sporten en oefenen niet, maar psychosomatische fysiotherapie wel bij eetstoornissen

Klinische richtlijnen en internationale consensus stellen dat voedings- en eetstoornissen behandeld moeten worden door multidisciplinaire teams. Oefeningen, sport en mind-body oefeningen (yoga/tai-chi) zijn niet de eerste behandel keuze. Sterker nog sporten is vaak onderdeel van de stoornis, en heeft compulsieve trekken. Onder goede begeleiding kan ze echter wel constructief ingezet worden.

In dit artikel kijken de auteurs naar drie beweegvormen in relatie tot eetstoornissen: sporten onder de term fysieke activiteiten, en exercise onder het kopje oefenen van aspecten in het bewegen ten dienste van de fysieke prestatie. En tot slot noemen ze mind & body exercises als oefenvormen die ademregulatie, houding en beweging, en mindfulness combineren. Yoga en ook tai-chi zijn daar typische voorbeelden van.

Eerdere meta-analyses toonden dat er mogelijk wel effecten zijn bij voedings- en eetstoornissen, maar de methodologie en de interventies, en ook de kwaliteitsbeoordelingen van die meta-analyse liet veel te wensen over. Dat is de reden voor de auteurs (Martinez-Calderon, J., e.a. 2025), om opnieuw een systematische review met meta-analyse op te zetten die recenter is en van betere van kwaliteit.

Methode

We bespreken hier niet de details in de methodologie, omdat we op basis van de uitkomsten van dit onderzoek een breder perspectief willen introduceren. In het kort doorzoeken de auteurs de relevante databases (CINAHL, Embase, PubMed, PsychINFO en SPORTDiscus), tot 1 september 2023. De zoektermen die ze opnamen zijn hierboven al globaal genoemd: voedings- of eetstoornissen, specifieke vormen van fysieke activiteiten, en uitkomsten als disfunctioneel bewegen, psychologische factoren en kwaliteit van leven.

Resultaten

Van de oorspronkelijke search van 322 artikelen konden uiteindelijk 12 onderzoeken meegenomen worden in de systematische review. Helaas zijn de uitkomsten weinig hoopgevend: fysieke activiteiten (sport), oefenen, en mind & body oefeningen hebben geen aantoonbaar effect op psychische symptomen en psychologische kernprocessen bij eetstoornissen.

De auteurs benadrukken dat de bewijssterkte van de uitspraken allemaal in de categorie laag lagen, en dat ook hun meta-analyse, sterker van kwaliteit kon zijn.

Hieronder wil ik het onderzoek in het bredere perspectief van de psychosomatische therapie zetten.

Opmerking samenvatter

Het zou natuurlijk fantastisch zijn als enkelvoudige interventies zoals hardlopen of yoga een significant effect heeft op de klachten en processen bij voedings- en eetstoornissen. Maar het blijkt niet het geval. In die zin is het terecht dat de internationale richtlijnen stellen dat deze problematiek multidisciplinair behandeld moet worden. Voedings- en eetstoornissen, betreft complexe problematiek.

Daarmee is niet gezegd dat fysiotherapie, bijvoorbeeld uitgevoerd door een ervaren fysiotherapeut met verstand van psychologie, geen zinvolle bijdrage kan leveren. Het tegendeel lijkt waar. Er zijn onderzoeken die aantonen dat fysiotherapie, en met name psychosomatische fysiotherapie, effecten hebben bij voedings- en eetstoornissen. De artikelen Fysiotherapie leidt tot gunstige resultaten bij eetstoornissen en het artikel Een fysiotherapeutische benadering van patiënten met anorexia, gaan daarover en zijn positief gestemd.

Met name dat laatste artikel gaat over psychosomatische fysiotherapie, dit keer in de vorm van Noorweegse Psychomotor Fysiotherapie (NPMP). Het laat zien dat psychosomatische therapie niet simpelweg bestaat uit een oefeningetje of een trainingsplantje geven, maar dat het een breed palet van interventies biedt op gelaagd niveau: relationeel, mentaal en fysiek. Psychosomatische fysiotherapie biedt een conglomeraat van in elkaar grijpende middelen en doelstellingen, en raakt veel nadrukkelijker diepere psychologische processen, dan oefenen, sport of bijvoorbeeld Tai-Chi. Multidisciplinair behandelen heeft de voorkeur bij eetstoornissen en de psychosomatische therapeut verdient daar een plaats.