Pijn-geïnduceerd comfort eten (PICE) vervangen door pijn- en stressmanagement

Chronische pijn en obesitas komen veel gezamenlijk voor. Ongeveer 40% van de mensen die obese zijn hebben chronische pijn. Daarom wordt chronische pijn en obesitas ook wel eens beschreven als twee ‘colliding epidemics’. Dit samengaan van chronische pijn en obesitas is zorgelijk omdat ze beide de gezondheid verslechteren. Mensen met obesitas ervaren een hogere pijnintensiteit en pijn gerelateerde beperkingen, en ze reageren minder goed op de behandeling.

Pijn-geïnduceerd comfort eten (PICE)

Pijn-geïnduceerd comfort eten (PICE) betreft de overconsumptie van smakelijk energierijk voedsel met als specifiek doel het ongemak rond de chronische pijn te verlichten. PICE zou een factor kunnen zijn in de relatie tussen chronische pijn en obesitas.

Comfort eten heeft als doel om van streek zijn en ongemak te kalmeren. Pijn is een krachtige motivator die aanzet om de oorzaak van de pijn of de sensatie van de pijn te verminderen. Comfort eten zou de functie hebben om de beleving van moeilijke emoties of lichaamssensaties te vermijden, ongeacht de lange termijn consequenties. We zien dit bijvoorbeeld ook terug bij ‘binge eating’ in het escape model of binge eating. Comfort eten zou afleiding geven, maar niet elk onderzoek vindt de relatie tussen vermijding, chronische pijn en obesitas. Een andere verklaring is dat voedsel dat rijk is in vet, suiker of zout analgetische effecten heeft. Dergelijk voedsel kan tijdelijk de pijnsymptomen verminderen en de pijntolerantie verhogen. Bovendien kan eten de stemming verbeteren en stress verminderen. Eerder onderzoek dat laat zien dat stress een significante mediator is in de relatie tussen chronische pijn en comfort eten. Comfort eten kan dus zowel de onplezierige sensaties van de pijn zelf verminderen als de emotionele stress die geassocieerd is met een pijn flare-up.

In de huidige studie van de auteurs (Roche, C., e.a., 2025) die we hier bespreken willen ze nader onderzoeken wat nu precies de functie is van pijn-geïnduceerd comfort eten (PICE) voor de patiënt met chronische pijn. Dat doen ze door het de pijnpatiënt zelf te vragen.

Methode

Aan dit online vragenlijstonderzoek deden 141 volwassenen mee die langer dan drie maanden aanhoudende pijn hadden, gediagnosticeerd door een gezondheid professional. De gemiddelde BMI was 29.

PICE

Het pijn-geïnduceerd comfort eten (PICE) werd vastgesteld met een daarvoor ontwikkelde vragenlijst van Burton, e.a, 2023 (PICES). Deze vragenlijst bestaat uit vier items die vragen naar hoe vaak men gaat eten als respons op een pijnopleving, of men meer eet, of men meer favoriet voedsel eet, en welk voedsel men dan eet.

Functie

Belangrijk in dit onderzoek is ook het achterhalen van de functie van PICE voor de deelnemer met chronische pijn. De deelnemers moesten daar voor antwoord geven op de vraag ‘als ik pijn heb, dan eet ik om …‘ En vervolgens konden ze één of meer van de negen redenen aankruisen. Bovendien was er een open veld om een andere reden op te geven.

Resultaten

Ongeveer twee derde geeft aan minimaal eens in de 14 dagen comfortvoedsel te nemen om met de pijn om te gaan. En twee derde geeft aan dat ze dan meer eten dan normaal. 75% geeft aan dat ze dan meer hun favoriete voedsel eten dan normaal. Opvallend in de tabel is dat 20% meerdere keren per week PICE doen, en 15% zelfs meerdere keren per dag.

Functie van PICE

In respons op de functie van pijn-geïnduceerd comfort eten (PICE) gaven de deelnemers het volgende aan:

De tabel is uit het artikel overgenomen omdat de antwoorden de fysiotherapeut goed inzicht geeft in wat nu de belangrijkste redenen van mensen zijn om zich over te eten met comfortfood als ze pijn hebben. Plezierige ervaring, afleiding en emoties verminderen staan in de top drie. Jezelf ‘verdoven’ (numb out), scoort relatief laag.

Opmerking samenvatter

Het is natuurlijk een probleem als je jezelf overeet in respons op een pijntoename. Aan de andere kant is begrip hebben voor die respons als fysiotherapeut ook belangrijk. Het is een veel voorkomende en in die zin bijna ‘normale’ reactie, die ook nog eens zeer begrijpelijke functies heeft. Chronische pijn is een last die men te dragen heeft en het leven zwaarder en minder plezierig maakt, terwijl comfortfood juist plezier en afleiding geeft. De vraag is of deze begrijpelijke manier van coping, feitelijk een passieve manier van coping, de enige oplossing c.q. de beste oplossing is voor de patiënt.

We kunnen als fysiotherapeut de patiënt bijstaan door te wijzen op de gevolgen van het overeten in het kader van toename van overgewicht, en mogelijk daardoor op den duur meer chronische pijn. Kortom, PICE geeft misschien tijdelijke verlichting, maar heeft belangrijke nadelige gezondheidsconsequenties waardoor de patiënt zich nog slechter gaat voelen. Behalve dit inzicht, kan de fysiotherapeut de patiënt ook begeleiden richting alternatieve en meer actieve vormen van coping met chronische pijn. Want zelfs ontspanningsoefeningen, om de pijn of de spanning en emoties rond pijn te verminderen, is feitelijk een actievere vorm van zelfregulatie dan grijpen naar comfortfood.

De patiënt moet in stress- en pijnmanagement getraind worden, en niet alleen geïnformeerd. Hij of zij moet daadwerkelijk ervaren dat de pijn en de bijkomende spanning en emoties, door verschillende technieken daadwerkelijk verminderd kunnen worden. Misschien is het gevoel dat er geen ontkomen aan de pijn is, een extra reden voor de patiënt om naar iets te zoeken waar men wel controle over heeft: eten. Ook daarin kunnen pijn- en stressmanagementtechnieken de patiënt houvast geven door te ervaren dat er een zekere mate van controle over de pijn, stress en emoties is.