Gedragsveranderingstechnieken bij reumatoïde en musculoskeletale aandoeningen
Patiënten met reumatoïde en musculoskeletale aandoeningen zetten zelf al veel gedragstechnieken in. Dit onderzoek laat zien welke dat zijn en hoe ze revalidatie en omgaan met klachten ondersteunen.
Multidisciplinaire revalidatie van reumatoïde en musculoskeletale aandoeningen is een complex proces. Belangrijk daarbij zijn gezondheidsbevorderende en gedragsveranderingstechnieken om de patiënt te helpen zijn gezondheidsgedrag vol te houden en om te gaan met de consequenties van een chronische aandoening. Dergelijke multidisciplinaire revalidatievormen blijken effectief, hoewel de effectsterkte gematigd is en met de tijd afneemt.
Er is onder onderzoekers een tendens om de focus niet alleen te leggen op het bepalen van de effectiviteit van deze programma’s, maar ook in te zoomen op procesniveau om te kijken welke deelaspecten bevorderlijk zijn voor gedragsverandering en coping met de aandoening. Dit is conform een oproep die pakweg 20 jaar geleden ook binnen de Nederlandse fysiotherapie gedaan is.
De onderzoekers (Berdal e.a., 2024) van het artikel dat we hier bespreken, willen vanuit het patiëntenperspectief onderzoeken welke gedragsveranderingstechnieken tijdens de revalidatie door de patiënt zelf ingezet worden en als zinvol worden ervaren. Dit patiëntenperspectief kan vervolgens onderzoekers en behandelaren inspireren deze technieken in de revalidatie op te nemen.
Methode
Dit onderzoek maakt deel uit van een groter onderzoek binnen acht revalidatiecentra in Noorwegen. In de onderzoeksperiode werden 21 revalidanten bereid gevonden aan dit deelonderzoek mee te doen. Het onderzoek bestond uit een individueel semigestructureerd interview. De deelnemers waren ouder dan 18 jaar en deden mee aan een 2- tot 4 weken durend multidisciplinair revalidatieprogramma. De diagnostische groepen waren inflammatoire reumatische aandoeningen, systemische bindweefselaandoeningen en fibromyalgie/chronische wijdverspreide pijn.
Naast het optekenen van de gebruikte gedragsveranderingstechnieken werd ook gekeken naar het stadium van gedragsverandering en de voorwaardelijke condities voor verandering vanuit het COM-B-model. In de huidige bespreking van het artikel richten we ons alleen op de uitkomsten van de gebruikte gedragstechnieken.
Resultaten
De Behavior Change Technique Taxonomy bestaat uit 93 gedragsveranderingstechnieken, onderverdeeld in 16 clusters. Uit de analyse van de interviews blijkt dat de patiënten 46 van de 93 gedragsveranderingstechnieken zelf inzetten. De meest genoemde technieken vallen in de clusters:
- doelen en planning
- feedback en monitoring
- herhaling en vervanging
- antecedenten
- identiteit
Om de fysiotherapeut een idee te geven van de concrete voorbeelden die de patiënten geven, hebben we appendix één van dit artikel samengevat in de onderstaande tabel.
Opmerking samenvatter
Wat brengt dit onderzoek de fysiotherapeut? De fysiotherapeut kan zich ervan bewust zijn dat patiënten zelf ook een behoorlijke variëteit aan gedragsveranderingstechnieken kunnen inzetten (zelf bedacht of verworven via anderen). Als de fysiotherapeut merkt dat de patiënt weinig gebruikmaakt van dergelijke technieken, kan hij de patiënt met deze voorbeelden daarin begeleiden. Misschien ook ondersteund met de hieronder gegeven tabel met voorbeelden van gedragsverandering als hand-out of gespreksaanjager.
| BCT | Door patiënten uitgevoerde handelingen |
|---|---|
| DOELSTELLINGEN EN PLANNING | |
| Doelen stellen (gedrag) | Persoonlijke, specifieke, schriftelijke doelen stellen met betrekking tot gewenst gedrag, bijvoorbeeld stoppen met roken, dagelijks wandelen, gezond eten volgens aanbevelingen, twee keer per week sporten, voldoende rust nemen, activiteitentempo verbeteren, sociale activiteiten hervatten, opleiding afronden, 50% arbeidsgeschiktheid behouden. |
| Probleemoplossing/coping planning | Identificatie van risicofactoren voor het niet sporten en plannen om deze te overwinnen. Tijdmanagement om sociale doelen te bereiken. Aanpassingen op de werkplek en aanpassing van werktijden om te kunnen sporten zoals gepland en pijn en uitputting te voorkomen. |
| Doelstelling (resultaat) | Verbetering van fysieke functie en conditie. Verbetering van slaapkwaliteit en kwaliteit van leven. Beklimmen van een skivliegheuvel met 1078 treden. |
| Actieplanning (inclusief implementatie-intenties) | Gedetailleerde trainingsplanning uitgevoerd in overeenstemming met individuele doelen (hoe, wat, wanneer, waar, hoe lang, met wie). Activiteiten kiezen die minder belasting voor de gewrichten vormen (zwemmen, fietsen). Lagere eisen stellen. Plannen voor rust opnemen. Behoefte aan ondersteuning aangeven. Ervoor zorgen dat activiteiten in een passend tempo kunnen worden uitgevoerd. Een voorraad gezonde snacks aanleggen. |
| Evaluatie van gedragsdoel(en) | Herziening van revalidatiedoelen bij ontslag uit revalidatie en overwegen om doelen aan te passen of nieuwe doelen te stellen. Uitstellen van het nastreven van doelen wanneer externe omstandigheden dit verhinderen. |
| Evaluatie van resultaatdoelstellingen | Onderzoek een geleidelijk toenemende loopafstand of loopsnelheid volgens het gestelde doel. Onderga functionele tests om de voortgang te meten. Meet de doelbereiking. |
| Gedragscontract | Stel in samenwerking met zorgverleners schriftelijke revalidatiedoelen op. |
| Toewijding | Maak afspraken met anderen om te gaan sporten. Geef duidelijk aan dat je een vriend wilt verslaan in een race. Vraag om hulp om een taak te volbrengen. |
| FEEDBACK EN MONITORING | |
| Feedback over gedrag | Gebruik van mobiele applicaties om de prestaties van activiteiten te monitoren. |
| Zelfcontrole van gedrag | Gebruik een trainingsdagboek. Gebruik een snelheidsmeter op een loopband. Meet de tijd van herhaalde wandeltochten naar dezelfde bestemming en tel het aantal benodigde pauzes. |
| Zelfcontrole van het resultaat van gedrag | Gebruik een stappenteller. Gebruik een meetlint voor de tailleomtrek. Bekijk een digitale grafiek op basis van zelfgerapporteerde uitkomstmaten (pijn, functie, gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven). |
| Feedback over de resultaten van gedrag | Visuele feedback op basis van een digitale grafiek op basis van zelfgerapporteerde uitkomstmaten (pijn, functie, gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven). |
| SOCIALE ONDERSTEUNING | |
| Sociale ondersteuning (algemeen) | Steun van het gezin voor een actieve levensstijl. Gezonde verandering van eetgewoonten om samen met mijn man af te vallen. Vriendin die meegaat wandelen. Deelname aan begeleide groepslessen in de gemeente. Advies krijgen van medepatiënten. |
| Sociale ondersteuning (praktisch) | Door de overheid aangestelde financiële voogd. |
| Sociale ondersteuning (emotioneel) | Emotionele steun van medepatiënten, familie, vrienden, collega’s. |
| NATUURLIJKE GEVOLGEN | |
| Informatie over gevolgen voor de gezondheid | Uitwisseling van ervaringen met medepatiënten. Artikelen lezen over lichaamsbeweging en artritis in het tijdschrift van de patiëntenorganisatie. |
| Verwachte spijt | Gedachten over ongewenste gevolgen van voortdurend roken en inactiviteit in termen van gezondheid en levensverwachting. |
| Informatie over emotionele gevolgen | Omgaan met angst en negatieve gedachten tijdens de training. |
| Sociale vergelijking | Vergelijk de eigen fysieke prestaties met die van medepatiënten, buren of familieleden, en gebruik het resultaat van de vergelijking als inspiratie en motivatie voor verdere inspanningen. |
| ASSOCIATIES | |
| Aanwijzingen of signalen | De schriftelijke revalidatiedoelen op een zichtbare plaats hangen om ervoor te zorgen dat ze niet worden vergeten. Mobiele apps met herinneringen downloaden. |
| HERHALING EN VERVANGING | |
| Gedragsoefening/repetitie | Beweeg door bijvoorbeeld frisbee te spelen, zonder het ‘sporten’ te noemen. Oefenen en repeteren van revalidatieactiviteiten, individueel en in groepen. |
| Gewoontevorming | Creëer routines met vaste trainingstijden, bijvoorbeeld op zaterdag om 09.00 uur. |
| Geleidelijke taken | Begin met trainingen met een lage intensiteit en verhoog vervolgens geleidelijk de belasting, bijvoorbeeld door op de loopband langzaam te beginnen met lopen en vervolgens geleidelijk de snelheid op te voeren tot joggen en rennen. |
| VERGELIJKING VAN RESULTATEN | |
| Voor- en nadelen | Ochtendyoga klinkt aantrekkelijk, maar dan ben je ook erg moe. |
| Vergelijkende verbeelding van toekomstige resultaten | De patiënt denkt dat sporten meer energie en betere prestaties oplevert dan niet sporten. |
| BELONING EN BEDREIGING | |
| Materiële beloning | Gebruik clipkaarten bij georganiseerde wandelingen die leiden tot deelname aan een prijstrekking. Laat je door een minder fitte buurman betalen om een steile heuvel op te lopen en de post op te halen. |
| Sociale beloning | Stuur een foto van de loopband tijdens het sporten naar een vriend en ontvang daarvoor complimenten. |
| Zelfmotivatie | Je inschrijven voor een gewenste bergtocht en een zeiltocht, wetende dat je daarvoor een betere fysieke conditie nodig hebt. |
| Zelfbeloning | Een warme kop thee na een wandeling in de regen. Natuurervaringen die verband houden met de training, zoals genieten van het landschap en het zien van wilde dieren. |
| REGULERING | |
| Farmacologische ondersteuning | Gebruik van pijnstillers om deelname aan lichaamsbeweging en prestaties te verbeteren. |
| Negatieve emoties verminderen | Gebruik strategieën om te ontspannen en om te gaan met stress en negatieve emoties, bijvoorbeeld handwerken, focus verleggen, bewust kiezen voor een optimistische mindset, mindful zijn, zelfcompassie hebben, het uiten van negatieve emoties uitstellen bij frustratie, een veilige plek voorstellen. |
| Mentale reserves sparen | Beperk het praten over ziekte met medepatiënten. Wees selectief en stel prioriteiten bij activiteiten, sla sommige sociale bijeenkomsten af, wacht met verschillende taken, zorg voor voldoende slaap. Pas het activiteitenniveau aan aan de vorm van vandaag. |
| ANTECEDENTEN | |
| Herstructurering van de fysieke omgeving | Herschik de werktijden om deelname aan groepslessen mogelijk te maken. |
| Herstructurering van de sociale omgeving | Bewust het sociale netwerk beperken om alleen nog maar positieve, ondersteunende mensen om je heen te hebben. Persoonlijke routines aanpassen om beter te kunnen omgaan met de verwachtingen van oudere ouders die hulp in huis nodig hebben, zodat er meer tijd overblijft voor zelfzorg. |
| Vermijding of vermindering van blootstelling aan prikkels voor het gedrag | Verminder de verleiding om ongezond te eten. Spreek met collega’s af om niet regelmatig cake mee te nemen naar het werk, maar slechts af en toe en op momenten dat zij afwezig is. De ochtendroutine aanpassen om minder pijn te hebben wanneer de kinderen zorg nodig hebben. |
| Afleiding | Ga op reis om te ontsnappen aan veeleisende zorgtaken en zorg voor uzelf. Luister naar muziek tijdens het wandelen om uzelf af te leiden van de pijn. |
| Voorwerpen aan de omgeving toevoegen | Installeer fitnessapparatuur thuis om training mogelijk te maken. Bestel een voedselbox met recepten en ingrediënten voor gezonde maaltijden om af te vallen. Koop een nieuw bed en voeg een antislipmat toe om de slaap te verbeteren. |
| IDENTITEIT | |
| Identificatie van zichzelf als rolmodel | Wachten met roken als de kinderen bezoek hebben en buiten spelen. Betrek je tienerzoon bij het plannen en trainen voor een bergtocht om samen iets leuks te doen en te voorkomen dat er te veel aandacht is voor ziekte. |
| Herformulering | Beschouw training en rust als een taak, d.w.z. iets wat je moet doen om voor je eigen gezondheid te zorgen en goed te kunnen functioneren als moeder en in andere sociale rollen. Suiker zien als een aanjager van ontstekingsprocessen, waardoor het gemakkelijker wordt om de inname te verminderen en gewicht te verliezen. |
| Cognitieve dissonantie | Wijs op de discrepantie tussen het zelfbeeld (sportief) en het huidige bewegingsarme gedrag. |
| Gewaardeerde zelfidentiteit / Zelfbevestiging | Beschouw jezelf als gewetensvol en betrouwbaar, d.w.z. in het bezit van nuttige eigenschappen voor gedragsverandering. Gezonde activiteiten worden uitgevoerd uit liefde voor eigen honden en de noodzaak om voor hen te zorgen om een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid te behouden. |
| ZELFVERTROUWEN | |
| Verbale overtuiging van bekwaamheid | Een nieuw besef ervaren dat men invloed kan uitoefenen op en controle heeft over de eigen gezondheid. |
| Focus op successen uit het verleden | Eerdere ervaringen met lichaamsbeweging helpen om met de nieuwe ervaring om te gaan. |
| Zelfpraat | Door zelfvertrouwen en positieve zelfpraat kunnen twijfels en negatieve gedachten worden overwonnen, wat het uitvoeren van plannen voor lichaamsbeweging en buitenactiviteiten vergemakkelijkt. |
Meer interessante artikelen
Blijf op de hoogte
