Kerstversiering in de praktijk is gezellig, maar niet voor iedere patiënt gunstig

Het is bijna kerst! Overal ziet men verwijzingen naar kerstmis verschijnen. Niet alleen thuis maar ook in het openbaar; op TV, in de winkels, en in publieke ruimtes zoals het gemeentehuis of bijvoorbeeld fysiotherapiepraktijken. De auteurs van dit artikel vragen zich af welk effect dit heeft op de toeschouwer. Want, zo speculeren ze, kerstversieringen zijn cultureel dominante symbolen. Daarmee communiceert men dat kerst vieren de gangbare (juiste) norm is. Dat betekent dat mensen die geen kerst vieren daarbuiten vallen en in zekere mate het gevoel kunnen hebben dat ze er niet geheel bijhoren of geaccepteerd zijn. De auteurs denken daarbij aan geloofsgroepen zoals Boeddhisten, Joden, Sikh’s en Baha’i. Het gevoel van sociale exclusie (buitengesloten zijn) correleert met meer negatieve stemming en met een lagere zelfwaarde. Het was al bekend dat deze geloofsgroepen in de maand december een wat lagere zelfwaarde hebben dan in de maand oktober, terwijl dit bij christelijke geloofsgroepen niet het geval was. De auteurs vragen zich af of kerstversiering een positief effect heeft op mensen die wel kerst vieren en een negatief effect heeft op mensen die vanuit hun geloof geen kerstvieren.

Experiment 1

Methode
22 studenten die geen kerst vieren, en 30 studenten die wel kerst vieren werden random verdeeld over twee condities. In de experimentele conditie moesten de deelnemers een stemmingsvragenlijst invullen terwijl naast de computer een kleine kerstboom stond. In de controle conditie was deze kerstoom afwezig.

Meting

• Stemming: Positive and Negative Affect Scale (PANAS; Watson, e.a., 1988) inclusief zes subschalen daarbinnen op basis van (Watson, e.a. 1994).

Resultaat
Op negatieve stemming werd geen verschil in effect tussen de groepen gevonden, maar op positieve stemming wel: mensen die geen kerst vieren hebben een significant minder positieve stemming als er een kerstsymbool aanwezig is dan wanneer er geen kerstsymbool aanwezig is.

Experiment 2
In het tweede experiment werden meer nadrukkelijk twee geloofsgroepen met elkaar vergeleken: christelijke geloofsgroepen versus niet-christelijke geloofsgroepen. Dit keer werd er naast stemming ook zelfwaarde en het gevoel van sociale inclusie gemeten.

• Zelfwaarde: State Self-Esteem (SSES: Heatherton, ea., 1991).
• Gevoel van sociale inclusie: vijf likert vragen over het gevoel ‘erbij te horen’ op de universiteit.

Resultaat
Christelijke geloofsgroepen ervaren meer positieve  stemming als er een kerstsymbool aanwezig is, terwijl dit bij niet-christelijke geloofsgroepen niet uitmaakte. Bepaalde aspecten van zelfwaarde werd bij christelijke geloofsgroepen verhoogd door de aanwezigheid van een kerstboom, maar bij niet christelijke geloofsgroepen juist verlaagd. Nadere analyse laat zien dat de verlaagde zelfwaarde voor een deel verklaard wordt door gevoelens van ‘er niet bij horen’.

Opmerking samenvatter
Kerstversiering in de praktijk zal voor veel patiënten een positief effect hebben op hun stemming en zelfwaarde. Patiënten met een andere geloofsovertuiging dan christelijk, kunnen echter nadelige effecten ervan ondervinden. De vraag is natuurlijk hoe dramatisch dit allemaal is, maar het is goed te beseffen dat kerst en kerstversiering niet op elke patiënt een positieve uitwerking heeft. Overigens is dit onderzoek een mooi voorbeeld van onderzoek naar het effect van ruimtelijke omgeving op het psychologisch functioneren van mensen. Binnen fysiotherapiepraktijken zou dit een interessant onderwerp kunnen zijn. Wat is bijvoorbeeld het effect van het dragen van een witte jas, of posters met skeletten en spieren, of trainingsapparatuur, op de motivatie, coping en cognities van onze patiënten?