Verbeelden van bewegingen vanuit een intern perspectief is afgenomen op oudere leeftijd

Verbeelden en bewegen hebben veel met elkaar te maken. Uit onderzoek blijkt dat het verbeelden van bewegingen en het daadwerkelijk uitvoeren van bewegingen een gemeenschappelijke neuronale basis hebben. Het verbeelden van bewegingen helpt atleten om hun prestaties te optimaliseren. Ook kan verbeelding helpen om nieuwe bewegingen of vaardigheden aan te leren. Het daadwerkelijk trainen van vaardigheden is het meest effectief, maar verbeelding heeft toch meer effect dan helemaal niets ondernemen.
Interessante vraag is of het mentale verbeelden van bewegingen mensen kan helpen die bijvoorbeeld een lange periode geïmmobiliseerd zijn. Immers, immobilisatie verstoort de neuronale representatie van de ledematen in de hersenen en dat bemoeilijkt daarna de revalidatie. Deze geïmmobiliseerde patiënten kunnen dan misschien hun bewegingsvaardigheden met verbeelding op pijl houden. Ook zijn er voorstellen om mentale verbeelding van bewegingen in te zetten bij de revalidatie van CVA patiënten.
Het is echter nog niet bekend of ouderen ook goed bewegingen kunnen verbeelden. Dat zijn belangrijke gegevens omdat revalidanten vaak ouder zijn dan 60 jaar. Er is enige bewijs dat het generen en manipuleren van mentale beelden op ouderen leeftijd afneemt. De vraag is of ook het motorisch-verbeelden terug loopt. Het verbeelden van bewegingen kan vanuit twee perspectieven plaatsvinden:

• Intern perspectief: jezelf verbeelden dat je de beweging zelf uitvoert en de proprioceptieve sensaties beleeft.
• Extern perspectief: verbeeld je dat je een ander de beweging ziet maken.

Het verbeelden vanuit een intern perspectief is waarschijnlijk belangrijker voor het motorisch leren dan verbeelden vanuit een extern perspectief.

Methode

Om te onderzoeken of verbeelden van bewegingen met de leeftijd afneemt onderzochten de auteurs drie leeftijdsgroepen:

• Jonger dan 30 jaar (N=143),
• Tussen leeftijd 30-64 jaar (N= 71)
• Ouder dan 64 jaar (N=119).

De deelnemers vulden een vragenlijst van 24 vragen in die het motorische verbeelden vanuit het interne- en externe perspectief meet: vividness of movement imagery questionaire (VMIQ). Bij elk item moet de deelnemer zich de voorgeschreven beweging verbeelden vanuit intern perspectief en daarna vanuit extern perspectief. De mate waarin dit lukt qua levendigheid/helderheid scoort de deelnemer op een vijf- puntsschaal: (1) uistekende verbeelding van de beweging, zo levendig als de echte uitvoering…(5) totaal geen verbeelding.
Naast deze verbeeldingsmeting werd ook een indruk gevormd van de fysieke capaciteit van de deelnemers: uithoudingsvermogen (wandelen), evenwicht, handvaardigheid, eenvoudig reactievermogen, fysieke eigeneffectiviteit verwachting.

Resultaten

Met het toenemen van de leeftijd neemt het vermogen tot het verbeelden van bewegen vanuit een intern perspectief licht maar significant af terwijl het verbeelden vanuit een extern perspectief wat toenemend.
Slechts 15% van de ouderen geven aan goed te zijn in het verbeelden van bewegingen vanuit intern perspectief, tegen 31% en 32,9% in de jongere groepen. Wat overigens niet wil zeggen dat ze het dan helemaal niet kunnen verbeelden!
Mogelijk dat deze afname te maken heeft met een afname in fysieke fitheid waardoor de persoon minder beweegt en het zenuwstelsel minder bewegingsinput (sensoriek) ontvangt en zo tot corticale reorganisatie leidt.
Met het toenemen van de leeftijd zijn ouderen minder actief. Ze bewegen dus minder zelf, en zien in verhouding meer andere mensen bewegen. Misschien verklaart dat de shift in perspectief.
Deze hypothese wordt echter in dit onderzoek maar gedeeltelijk ondersteun. Omdat in dit onderzoek de afname in het verbeelden vanuit het interne perspectief slechts met twee fysieke maten samenhangt: eenvoudig reactievermogen en de fysieke eigeneffectiviteitschaal. Ander onderzoek geeft wel voorzichtige aanwijzingen voor een relatie tussen fysiek actief zijn en de kwaliteit van mentaal verbeelden van bewegen.

Opmerkingen samenvatter

De uitkomsten van dit onderzoek maakt het inzetten van mentaal verbeelden nog steeds mogelijk bij ouderen. Al is het wel verstandig dit vermogen eerst bij de oudere te onderzoeken voordat men ze een revalidatie programma aanbiedt dat sterk op verbeelding gebaseerd is.