Hoe passievol doorzetten (grit) het functioneren van chronische pijnpatiënten bevordert

We vragen ons vaak af hoe het komt dat sommige patiënten met chronische pijn zo slecht functioneren. Minstens zo belangrijk is de vraag hoe het komt dat sommige patiënten juist goed functioneren.

Chronische pijn is een enorm probleem. In eerste instantie natuurlijk voor de patiënt, want het brengt aanzienlijke stress met zich mee, en beperkt enorm. Niet vreemd dat depressie en angst en ook posttraumatische stressstoornis, veel voorkomende comorbiditeiten zijn bij chronische pijn.

Psychosociale factoren spelen een belangrijke rol bij het onderhouden van chronische pijn. Catastroferen over de pijn en de gevolgen, is daar een van. De mate waarin pijn interfereert met het dagelijks leven, en daarmee de kwaliteit van leven beïnvloedt, is ook sterk psychologisch bepaald. En tot slot is het gevoel van ‘controle over je leven’ bij patiënten met chronische pijn vaak verminderd. Ze hebben het gevoel dat ze door hun pijn onvoldoende effectief kunnen reageren op de dagelijkse uitdagingen van het leven.

De auteurs van het artikel dat we hier bespreken brengen het positieve psychologische construct ‘grit’ in, als een vermogen dat de patiënt met chronische pijn kan beschermen tegen een neerwaartse mentale spiraal. Grit kan je vertalen met het vermogen om passievol te volharden. Dus door kunnen zetten in moeilijke tijden op basis van je lange termijn waarden. Doorzetten bij flinke tegenwind.

Grit

Grit zou de coping met chronische pijn kunnen ondersteunen en daarmee helpen een stabiele stemming, positieve vooruitzichten, functioneren, en het gevoel van zelfsturing (agency) te behouden. Dit, ondanks de pijn en stress die chronische pijn met zich mee brengt.

Gepassioneerd kunnen volharden in je lange termijn doelen (grit) blijkt op diverse terreinen een gunstig persoonskenmerk zijn. Dit is ook aangetoond op fysiotherapeutisch relevante gebieden, waaronder sport, gezondheid en bij diverse chronische aandoeningen. Maar bij chronische pijn is ‘grit’ nog betrekkelijk weinig onderzocht. Ten aanzien van acute pijn ziet men soms wel een positief effect van ‘grit’, bijvoorbeeld een hogere pijndrempel of hoge pijntolerantie. Bij ander onderzoek, bijvoorbeeld post-operatief, ziet men geen effect. Mogelijk speelt passievol doorzettingsvermogen voor lange termijn doelen minder bij acute aandoeningen dan bij chronische aandoeningen. Juist daar komt het tijdsaspect (volhouden) van doorzettingsvermogen duidelijk naar voren. Slechts één onderzoek uit 2020 toont dat ‘grit’ bij oudere patiënten met rugpijn zorgt dat ze langer de zelfgestuurde oefeningen volhouden. Er is dus ruimte voor meer onderzoek.

De auteurs van dit artikel dat we hier bespreken (Heise, M., e.a. 2025), stellen dat overlappende persoonlijkheidstrekken dan wel uitgesloten moeten worden. Want ‘grit’ vertoont positieve overlap met consciëntieusheid en een negatieve overlap met neuroticisme. De eerste is een voorspeller voor betere pijnuitkomsten en de laatste voor slechtere uitkomsten.

Methode

De deelnemers werden gerekruteerd via sociale mediagroepen, met betrekking tot chronische pijn. Ze moesten ouder dan 18 jaar zijn en langer dan drie maanden pijn hebben. Deze deelnemers vulden Online de volgende vragenlijsten in.

• GRIT-S (Short Grit Scale): doorzettingsvermogen en passie voor lange termijn doelen (perseverance als persoonlijkheidskenmerk).
• Pain Catastrophizing Scale (PCS): catastroferende gedachten rond pijn: ruminatie (“ik blijf eraan denken”), magnificatie (“ik ben bang dat er iets ergs gebeurt”) en hulpeloosheid (“er is niets dat ik kan doen”).
• West Haven–Yale Multidimensional Pain Inventory (WHYMPI, Sectie A): meerdere dimensies van pijnervaring:
  • Interference (in hoeverre pijn functioneren belemmert),
  • Pain severity (pijnintensiteit),
  • Life control (ervaren grip op het leven),
  • Affective distress (emotioneel leed door pijn),
• Ten-Item Personality Inventory (TIPI): korte Big Five-vragenlijst; in deze studie alleen de subschalen Conscientiousness (zorgvuldigheid) en Neuroticism (emotionele instabiliteit).

Resultaten

Van de 86 potentiële participanten konden er uiteindelijk 58 geanalyseerd worden. De gemiddelde leeftijd was in de 40. De gemiddelde pijn score was vier op een schaal van 0-6. Rugpijn als de meest genoemde pijnconditie.

In het kort: uit de multipele regressieanalyse komt naar voren dat ‘grit’ niet significant gecorreleerd was met de pijn distress. Grit had daarentegen wel een duidelijke significante negatieve relatie met pijn catastroferen en pijninterferentie, en een significant positieve relatie met ‘controle over je leven‘ hebben.

Opmerking samenvatter

Passievol doorzettingsvermogen voor lange termijn doelen lijkt te beschermen tegen catastroferen en pijn interferentie. Bovendien heeft ‘grit’ een positieve relatie met het gevoel van controle in je leven. En dit onder omstandigheden van chronische pijn, waarbij het niet uitmaakt of dit nu lichte of sterke pijn betrof.

Dit is een mooi onderzoek dat nauw aansluit bij acceptance and commitment therapy (ACT). Bij ACT gaat men er ook vanuit dat betekenisvolle waarden en je daar duurzaam aan committeren, gunstig is voor het leven met chronische pijn. Vraag blijft wel hoe het kan dat sommige patiënten met chronische pijn meer ‘grit’ hebben dan andere patiënten. Een andere vraag is of grit te bevorderen is. Er zijn onderzoeken die laten zien dat ‘grit’ voor een deel te beïnvloeden is. Bijvoorbeeld door het verkennen van de waarden van de patiënt, de patiënt autonoom keuzes laten maken et cetera. En zo raken we ook motiverende gespreksvoering, mogelijk in combinatie met oplossingsgericht werken.

Omdat er deels overlap is tussen ‘grit’ en met consciëntieusheid (een duurzame persoonlijkheidstrek) is het duidelijk dat niet iedere patiënt met chronische pijn zomaar ‘grit kan verhogen. Grit is een gunstig persoonskenmerk, maar helaas zal niet elke patiënt met chronische pijn de min of meer aangeboren discipline hebben, om vol te houden bij forse tegenwind.