Ademtraining bij medisch onverklaarde lichamelijke klachten

Hoewel de term ‘medisch onverklaarde lichamelijke klachten’ misschien niet de best gekozen term is, zullen veel fysiotherapeuten begrijpen om welke patiëntengroep het gaat. Een groep patiënten met subjectief gerapporteerde klachten, zoals pijn en vermoeidheid, waarbij er geen fysieke ziekteprocessen worden gevonden. Hoewel er vaak wel een scala aan meer subtiele procesmatige of functionele afwijkingen worden gevonden. De auteurs (Svenningsen, e.a. 2025) van het artikel dat we hier bespreken geven aan dat deze klachten in de eerste lijn erg veel voorkomen. De behandelopties zijn bescheiden in het artikel dat we hier bespreken: alleen aanwijzing voor antidepressiva en cognitieve gedragstherapie.

Disfunctioneel adempatroon

De auteurs willen de oplossing zoeken in de hoek van een disfunctioneel adempatroon. Daar kiezen ze voor omdat de ademhaling een belangrijke invloed heeft op diverse lichaamsystemen en op de homeostase. Zo kan een disfunctioneel adempatroon gemakkelijk tot klachten leiden.
Er zijn verschillende oorzaken voor disfunctioneel ademen, waarvan stress er een van is. Stress verandert het adempatroon wat als ze lang bestaat tot een gewoonte kan worden. Er zijn aanwijzingen dat ademtherapie verlichting van diverse klachten kan geven, waaronder benauwdheid, duizeligheid, tintelingen, rugpijn, vermoeidheid en mentale stress. Dat is niet vreemd omdat de ademhaling niet alleen impact heeft op de homeostases, maar ook belangrijke emotionele en cognitieve centra in het brein beïnvloedt.

De auteurs deden een onderzoek naar het effect en de toepasbaarheid van ademtraining bij medisch onverklaarde lichamelijke klachten. Het design is eenvoudig: een pretest/posttest design zonder controlegroep.

Methode

Aan dit onderzoek deden 15 patiënten mee met medisch onverklaarde lichamelijke klachten. Daarvan maakten 11 het onderzoek af. De deelnemers werden geworven binnen huisartsenpraktijken in de eerste lijn. De diagnose van disfunctioneel ademhalen werd gesteld via de Nijmeegse vragenlijst. Daarnaast werden de subjectieve gezondheidsproblemen vastgelegd in de vragenlijst subjective Health Complains Inventory (SHC). En een korte vragenlijst over een of twee symptomen waar ze het meest last van hadden en hoe deze het dagelijks leven beperken. Interessant is dat de onderzoekers ook een aantal fysiologische metingen deden, waaronder: end-tidal CO2 (EtCO2) via een nasale canule, hartfrequentievariabiliteit, en de bloeddruk.

Interventie

Het programma bestond uit een 5 weeks programma. De sessies duurden 90 minuten. Daarin volgde uitleg over de respiratoire anatomie en fysiologie, begeleide ademoefeningen en persoonlijke reflecties. Daarnaast werden de deelnemers aangemoedigd om dagelijks 20 minuten aan adem training te doen. Belangrijkste theorie en adem interventies waren gericht op neus ademhaling en op hartfrequentie variabiliteit coherentie training. In het artikel dat we hier bespreken staat een tabel met een overzicht van de onderwerpen en oefeningen die per sessie aan bod kwamen. Op zich is het een eenvoudig programma dat elke fysiotherapeut kan bedenken en uitvoeren.

Resultaten

De resultaten zijn als volgt samen te vatten. Op nagenoeg alle maten worden er na de interventie (of na drie maanden follow-up), een significante verbetering gevonden ten opzichte van de baseline meting. Een aantal variabelen vertoonde direct na de interventie periode geen verbetering, maar wel op de drie maanden follow-up. Dit gold bijvoorbeeld voor de end-tidal CO2 en een aantal subjectieve lichamelijke klachten.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek kan de fysiotherapeut zien als een aanmoediging om ademtraining in te zetten bij medisch onverklaarde lichamelijke klachten. Het is qua methodologie geen sterk onderzoek. Het betreft uiteindelijk maar 11 deelnemers en er was geen controlegroep. En ook de meting van de hartfrequentie variabiliteit was niet optimaal. Maar de onderzoekers vonden wel verbeteringen in klachten na de therapie. En dat is hoopvol, in die zin dat bij ditzelfde design mogelijk ook ‘geen verbetering’ gevonden kon worden. Er is over ademtraining natuurlijk veel meer bekend dan alleen dit onderzoek. In het algemeen kan men stellen dat ademtraining een waardevolle interventie is binnen de fysiotherapie.

Bron: Svenningsen, H., Stub, T., Courtney, R., & Karlsen, T.-I. (2025). Breathing therapy for patients with medically unexplained physical symptoms and dysfunctional breathing: A pilot and feasibility trial. PLOS One, 20(7), e0325951. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0325951

Foto bij artikel door andreswd / iStock