Preventie van musculoskeletale klachten bij studenten verpleegkunde

14-8-Preventie van musculoskeletale klachten bij studenten verpleegkunde_176326799

Verpleegkundige is een fysiek zwaar beroep. Het verplaatsen van patiënten, een slechte werkhouding, trekken en duwen aan tilliften zorgen voor nek-, schouder- en rugklachten. Deze klachten doen zich al voor aan het begin van de verpleegkundige carrière, onder studenten en beginnende verpleegkundigen. Dat leidt tot ziekteverzuim en zelfs tot het stoppen met de opleiding. Terwijl er wereldwijd een tekort aan verpleegkundigen is.

Eerder onderzoek weinig positief

Trainingen in til- en verplaatsingstechnieken kunnen musculoskeletale klachten voorkomen. Er is echter nauwelijks wetenschappelijk bewijs dat interventies, gericht op preventie en behandeling van lichamelijke klachten in het begin van de loopbaan, effectief zijn. Dit blijkt uit een systematisch literatuuronderzoek van onderzoekers van het Kenniscentrum Zorginnovatie van de Hogeschool Rotterdam en het Erasmus Medisch Centrum.

De auteurs vonden elf publicaties. De meeste studies waren gericht op ergonomische trainingen met til- en transfertechnieken ter vermindering van musculoskeletale klachten bij leerling-verpleegkundigen. Het risico op vertekening of bias was in alle geïncludeerde studies groot. De interventies hadden weinig tot geen effect. Daarnaast was er een grote heterogeniteit tussen de studies. Hierdoor konden de auteurs de data uit de verschillende onderzoeken niet combineren om zo tot een nauwkeuriger effectschatting te komen. Tot zover de review van Kox e.a. uit 2020.

Nieuwe interventie op basis van klinische kinesionomie en haptonomische principes

Om die reden is op de afdeling orthopedie in het Erasmus Medisch Centrum een onderzoek gestart onder mbo-en hbo-studenten verpleegkunde. ‘De studenten krijgen een training in de zogenaamde klinische kinesionomie met haptonomische principes’, legt Jos Kox, de eerste auteur van dit artikel, uit. ‘Als verpleegkundige moet je kijken wat de patiënt zelf nog kan en zoveel mogelijk zelf laten doen. Met een uitnodigende houding moet je de patiënt het tempo laten aangeven. Hoe lukt dat het beste en waar heeft hij of zij hulp bij nodig?’

TIP:  Kansen en barrières bij oefenprogramma’s voor ouderen

In het eerste studiejaar krijgen hbo-v-studenten trainingen tilvaardigheden binnen het onderwijs. Volgens Kox zijn de tiltechnieken die ze dan leren erg beperkt en vooral gericht op hoe je het beste een patiënt kan draaien. ‘Nauwelijks volgens haptonomische principes zodat het ze zelf zo min mogelijk kracht kost of met aandacht voor hoe dat het best voor hun eigen lijf is’.

Sandra Zwaneveld is geriatriefysiotherapeut in opleiding en werkt bij de ouderenzorgorganisatie Aafje in Rotterdam. Zij doet onderzoek naar het beoordelen van transfers in het verpleeghuis. Fysiotherapeuten, ergotherapeuten, verzorgenden en verpleegkundigen doen hieraan mee. Zij is van mening dat er ook binnen de fysiotherapie-opleiding te weinig aandacht voor tiltechnieken is. ‘In de dagelijkse praktijk worden we vaak betrokken bij transfers, maar vanuit de bacheloropleiding hebben we te weinig kennis meegekregen. Te weinig kennis over de tiltechniek, het gebruik van hulpmiddelen en de benaderingswijze bij mensen met cognitieve problemen. Wat doe je als je weet dat een patiënt meer zelf kan, maar het niet doet?’

Attitude

Dat jongeren aan het begin van hun loopbaan al lichamelijke klachten krijgen, ziet Zwaneveld ook. Dat heeft volgens haar ook te maken met andere vaardigheden die ze nog niet hebben. ‘Ik zie in de praktijk dat sommigen het spannend vinden om de patiënt te vragen meer zelf te doen. Ouderen nemen soms minder van een jong iemand aan. Als een leerling vraagt “kunt u omhoog komen?” en de patiënt zegt “nee dat kan ik niet, jij moet me helpen”, dan zullen ze dat toch sneller gaan doen dan iemand met meer ervaring. Dan letten ze niet meer op hun houding. Dat zegt niets over de kennis, maar dat zegt alles over de attitude. Ook voor dat soort aspecten moet er aandacht zijn.’

TIP:  HIIT lijkt gunstig voor metabole gezondheid van ouderen

De studenten die meedoen aan het onderzoek van Kox hebben twee keer drie uur een training gehad. Voorafgaand aan hun stage kregen ze een vragenlijst voor de 0-meting. Binnenkort krijgen de studenten de vragenlijst voor de nameting. ‘Daar zitten een heleboel evaluatievragen in. Hoe heb je de training ervaren? Merk je dat je het nu anders doet dan voor de training? Vind je dat de training breed moet worden toegepast binnen het verpleegkunde onderwijs?’

‘Je zou commentaar kunnen hebben op het feit dat we deze studie nu in een hightech ziekenhuis doen met alle moderne technieken. Elke eenpersoonskamer heeft een moderne tillift. Dit is totaal anders dan in een verpleeghuis of de thuiszorg. Daar moeten mensen ook maar roeien met de riemen die ze hebben’

Ruggespraak

Zo’n praktijktraining zoals in het Erasmus MC heeft absoluut meerwaarde volgens Zwaneveld. Maar daarnaast moeten de verschillende disciplines elkaar ook op tijd weten te vinden rondom de transfers. ‘Als de transfer niet goed lukt, de houding niet goed is of dat de cliënt de transfer niet kan uitvoeren, moet de verpleegkundige weten dat hij of zij ruggespraak kan houden met de fysiotherapeut of ergotherapeut. Ik vind het multidisciplinair samenwerken rondom die transfers heel belangrijk. Dat geldt voor het ziekenhuis, maar net zo goed in de verpleeghuizen en de eerste lijn. Mensen blijven langer thuis wonen en hebben daar meer hulp bij nodig. Ergotherapeuten en fysiotherapeuten zijn een belangrijke schakel daarin.’

Kox hoopt dat de studenten positief zijn over deze interventie. ‘Dit is een haalbaarheidsstudie om te testen of de interventie genoeg potentie heeft om daar een grootschalig gerandomiseerd onderzoek op los te laten. Daar kunnen we dan ook de verpleeghuizen en thuiszorginstellingen bij betrekken’.

TIP:  Welke voorkeuren hebben ouderen ten aanzien van sporten?

Een goede zaak dat er meer geschreven wordt over transfers, vindt Zwaneveld. ‘Het is echt een heel belangrijk item’.

Bron: Kox, J.H.A.M., Bakker, E.J.M., Bierma-Zeinstra, S., Runhaar, J., Miedema, H.S., Roelofs, P.D.D.M. (2020). Effective interventions for preventing work related physical health complaints in nursing students and novice nurses: A systematic review. Nurse Educ Pract. Mar 18;44:102772.

Foto bij artikel door Tyler Olson / Shutterstock

Bron

Shanty Sterke

Shanty Sterke

Fysiotherapeut/ bewegingswetenschapper/wetenschapsjournalist. Referent/samenvatter met specialisatie ouderen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 2 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 18 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

2024-2025

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb