Onderbroken nachtrust versterkt centrale pijnsensitisatie

De centrale pijnverwerking is bij patiënten met chronische pijn veranderd. Dit blijkt onder andere uit onderzoek dat gebruikmaakt van kwantitatieve sensorische testen. Deze onderzoeken vinden een versterkte temporele summatie van pijn (TSP) en een verminderde geconditioneerde pijnmodulatie (CPM). Elders in deze samenvatting lichten we deze twee testen nader toe.

Driekwart van de patiënten met chronische pijn hebben een verminderde slaapkwaliteit. Een verminderde slaapkwaliteit is geassocieerd met centrale pijnsensitisatie. Mogelijk dat insufficiënte slaap de ontwikkeling van chronische pijn versterkt. Onderbrekingen van de slaap kunnen de systemische inflammatie versterken en zo de nociceptieve paden sensitiseren. Het is duidelijk dat patiënten met chronische pijn die slechte slaapkwaliteit hebben een hogere pijnintensiteit beleven, meer wijdverspreide pijn ervaren, en sterkere functionele beperkingen hebben dan patiënten met chronische pijn die een goede slaapkwaliteit hebben.

Onderbroken nachtrust

Patiënten met chronische pijn hebben veel last van een onderbroken slaappatroon en dit kan net zo problematisch zijn als een korte slaap duur. Eerdere studies over experimenteel geïnduceerde slaaponderbrekingen zorgt dat er tegelijkertijd ook een slaapdeprivatie ontstond. Daardoor is het moeilijk te bepalen of de toename in pijn door de onderbreking van de slaap komt of doordat de slaapduur is afgenomen. De onderzoekers van het artikel dat we hier bespreken proberen de nachtelijke slaap experimenteel te onderbreken, terwijl de totale slaapduur relatief onaangetast blijft. Ze willen kijken welk effect een onderbroken slaappatroon van drie opeenvolgend dagen heeft op de centrale pijnmechanismen.

Methode

Aan dit onderzoek deden 30 gezonde proefpersonen mee. De leeftijd varieerde van 18 tot 45 jaar. Voorafgaande aan de drie nachten van onderbroken slaap en direct daarna was er een sessie waarin de proefpersonen vragenlijsten invulden gevolgd door een pijnsensitiviteit onderzoek.

Vragenlijsten

De volgende vragenlijsten werden afgenomen:

• Slaapkwaliteit: PSQI.
• Fysieke activiteit: IPAQ (verkort).
• Angst, depressie, somatisatie, stress: 4DKL.
• Positief en negatief affect: PANAS.
• Pijngerelateerde gedachten en gevoelens: PCS.

Een activiteiten tracker om de pols hield het slaappatroon bij (Fitbit charge 4).

Computergestuurde cuff-pressure algometrie

Pijntolerantie: de druk van de band om de kuit werd opgevoerd tot het niveau dat de deelnemer een verdere stijging niet meer kon verdragen.

Temporele summatie van pijn (TSP): de drukband werd 10 keer achterelkaar opgevoerd richting de eerder gemeten pijntolerantie. De gemeten pijn intensiteit van de eerste vier provocaties werden van de laatste drie afgetrokken.

Geconditioneerde pijmodulatie (CPM): de test stimulus betrof het geleidelijk opvoeren van de drukband om de dominante kuit om wederom de pijntolerantie te bepalen. De geconditioneerde stimulus was een continue druk van 70% rond de niet-dominante kuit. Het verschil tussen de voorafgemeten pijntolerantie en de tolerantie tijdens de CPM test bepaalde de mate van geconditioneerde pijnmodulatie.

Manuele pijnmetingen

• Manuele drukpijn meting: de pijndrempel werd gemeten rond het schouderblad en de kuit.
• Supradrempelwaarde: een druk van 120% van de drempelwaarde werd aangeboden. De deelnemer scoorde pijnintensiteit en de grootte van de pijnregio.

Slaapdagboek: met onder andere bedtijd, opstaan, aantal onderbrekingen, ervaren slaapdiepte en slaapkwaliteit.

Opzet van de slaaponderbrekingen: op drie tijden werd de deelnemer in de nacht gewekt via zijn smartphone.

Resultaten

De deelnemers scoorden significant lager (slechter) op de affectieve vragenlijst (PANAS) na de nachtelijke onderbrekingen. De computer gestuurde pijntolerantie was verlaagd na de nachtelijke verstoringen. De TSM (facilitatie van pijn) was toegenomen na de onderbrekingen. Op de CPM werd geen verschil gevonden. De pijn intensiteit van de supradrempel pijnstimulus was toegenomen na de nachtelijke onderbrekingen. En ook de grootte van de pijnregio was toegenomen.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek toont duidelijk aan dat nachtelijke onderbrekingen ervoor zorgen dat de pijnprocessen gefaciliteerd worden. De hypersensitiviteit voor pijn neemt toe evenals de temporele summatie van pijn. Daarnaast verslechtert de nachtelijke onderbrekingen de stemming.

Er is een vicieuze cirkel tussen pijn en slaappatroon. Meer pijn verstoort de slaap duur en geeft meer onderbrekingen. Minder slapen en meer onderbrekingen faciliteert centrale pijnprocessen. De fysiotherapeut kan op beide punten een positieve bijdrage leveren. Het inzetten van technieken gericht op pijnvermindering is natuurlijke een primaire en belangrijke ingang. Daarnaast kan de fysiotherapeut  via eenvoudige voorlichting of bijvoorbeeld adem- en ontspanningstraining helpen om de slaap van de patiënt te optimaliseren.