De veerkracht van de patiënt versterken door lichaamsbewustwording training?

Psychologische veerkracht (resilience) is het vermogen om zich op positieve wijze aan te passen aan stress, trauma of andere negatieve gebeurtenissen. Psychologische veerkracht voorkomt het ontstaan van psychologische ontregelingen richting bijvoorbeeld psychopathologie. Veerkracht is ook voor fysiotherapeuten relevant omdat ze het ontstaan van stress gerelateerde musculoskeletale problematiek voorkomt en het herstel ervan verbetert.  Een centraal doel bij het omgaan met stress en herstellen van stress is het behouden van de homeostase van belangrijke lichaamsfuncties. Om daartoe in staat te zijn moet het brein via de interoceptie informatie ontvangen over de toestand van het lichaam. Bij interoceptie zijn veel banen en structuren betrokken waaronder de c-vezels, specifieke thalamus kernen, de insula (limbische sensorische cortex) en de anterior cingulate cortex (limbische motor cortex). De insula wordt gezien als het centrale knooppunt binnen de interoceptieve verwerking. De auteurs van dit artikel onderzochten of mensen die laag scoren op veerkracht interoceptieve informatie anders verwerken.

Methode

De onderzoekers lieten 46 proefpersonen een fysiek-psychologische aversieve stimulus ervaren. De onplezierige stimulus werd gecreëerd door via een mondstuk op gezette momenten weerstand aan de ademhaling te bieden. Dit is een onaangename en bedreigende stimulus. Deze stimulus werd aangeboden terwijl er een fMRI scan van het brein van de proefpersonen gemaakt werd. Uit eerder onderzoek bleek dat deze stimulus de onderstaande regionen activeert:

• Insula.
• Anterior cingulate cortex.
• Mediale prefrontale cortex.

Het idee was dat mensen met weinig veerkracht bij aversieve stimulatie een hogere activatie hebben van deze drie regionen omdat ze meer bronnen nodig hebben om de stressrespons te reguleren. De 46 deelnemers werden ingedeeld in lage-, normale en hoge veerkracht op basis van de Connor-Davidson Resilience Scale  (CD-RISC). Voorafgaande aan het onderzoek vulden de deelnemers een vragenlijst in over interoceptief gewaarzijn (Body Awereness Questionnaire (BAQ)) en een vragenlijst over de mate van responsiviteit op lichamelijke sensaties (Body Responsiveness Questionnaire (BRQ)). Tijdens de test voerden de deelnemers een eenvoudige aandacht taak uit. Met een toets moesten ze aangeven of een pijl op een beeldscherm naar links of naar rechts wees. Als de achtergrond blauw was volgden er geen weerstanden op de ademhaling. Als de achtergrond geel was was er 25% kans dat er wel weerstand op de ademhaling volgde. Op deze wijze konden de auteurs ook het effect van anticipatie onderzoeken.

Resultaten

De deelnemers die laag scoorden op veerkracht scoorden minder hoog op interceptief gewaarzijn en interoceptieve responsiviteit dan de andere twee groepen. Hoewel deze deelnemers laag scoorden op interoceptief gewaarzijn en responsiviteit, vertonen ze wel een sterkere activatie van de insula en de thalamus tijdens weerstand op de ademhaling en bij anticipatie hierop. De onderzoekers speculeerden dat deze discrepantie tussen verlaagd interoceptief gewaarzijn en verlaagd gedragsmatig reageren enerzijds en de verhoogde activatie van interoceptieve hersenregionen anderzijds de slechte adaptatie aan stress kan verklaren. Het is alsof stress wel meer introspectieve  bronnen vraagt, maar dat de deelnemer zich hier tegelijkertijd minder bewust van is en hier ook minder naar handelt.

Opmerking samenvatter

De auteurs speculeren dat lichaamsbewustwording training daarom een goede kanshebber is om de veerkracht te verhogen. Fysiotherapeuten kunnen dit inzetten bij stress gerelateerde musculoskeletale problematiek. Feitelijk leert men de patiënt dan beter te luisteren naar zijn lichaam en hier ook wijzer naar te handelen. In het decennium waar zelfmanagement en zelfregulatie binnen de fysiotherapie centraal staat is het van belang dat fysiotherapeuten bij patiënten de vermogens trainen die adequate musculoskeletale zelfsturing en zelfmanagement mogelijk maken. Het optimaliseren van veerkracht via lichaamsbewustwording training is een interventie die goed binnen een fysiotherapeutische setting past.