Gaan patiënten onder stress slechter sociaalcognitief functioneren of juist beter?

Sociale cognitie verwijst naar het vermogen mentale toestanden (emoties, gedachten en intenties) bij onszelf en anderen in te schatten. Het vormt de basis voor duurzame relaties wat weer een voorwaarde is voor adequaat sociaal-maatschappelijk functioneren.
De prefrontale cortex is een sleutelregio in het succesvol toepassen van sociale cognitie. Omdat de prefrontale cortex ook betrokken is bij de feedback regulatie van de stressresponsieve HPA-as en cortisol afgifte, vermoeden de auteurs dat cortisol invloed kan uitoefenen  op sociale cognitie. Hoewel de fysiologische stressrespons van mannen en vrouwen gekenmerkt wordt door de fight-or-flight respons, is de gedragsmatige stressrespons toch verschillend. Afhankelijk van de aard van de stressor vechten of vluchten mannen. Vrouwen daarentegen vertonen bij stress meer een ‘tend-and-befriend’ gedragsmatige respons (Taylor, e.a. 2000). Dat wil zeggen dat ze bij stress neigen tot zorgzaamheid en het bevorderen van sociale banden. De auteurs willen onderzoeken of cortisol ten tijde van stress het sociaal-cognitieve functioneren van mannen en vrouwen verschillend beïnvloedt.

Methode
Aan dit onderzoek deden 32 gezonde mannelijke en 32 vrouwelijke studenten mee.
De volgende vragenlijsten werden voorafgaande aan het onderzoek afgenomen:

• Autistisch spectrum: Autism Spectrum Quotient (AQ: Baron, e.a. 2001) om subklinisch autisme die de sociale cognitie nadelig kan beïnvloeden te achterhalen.
• Negatieve emoties/stemming: Positive and Negative Affect Schedule state version (PANAS: Watson, e.a., 1988, Crawford, ea.., 2004). Alleen de negatieve emoties werden opgetekend.
• Sociaal cognitief functioneren:
  • Reading the mind in the eyes test – revised (RMET-R: Baron_Cohen, e.a. 2001)
  • Movie for the assessment of social cognition – multiple choice version (MASC-MC); Fleck e.a., 2006).

De stress werd bij de deelnemers via de Trier Social Stress Test uitgelokt. Deze test kan heel robuust de cortisol respons oproepen in vergelijking tot andere methoden (Dickerson, e.a. 2004). Één van de onderdelen bestaat uit het hardop uitvoeren van een rekentaak voor publiek terwijl het op video opgenomen wordt.

De mannen en vrouwen werd random verdeeld over de stressconditie of geen-stressconditie (=controle groep). Na de stresstest werd voor de tweede keer de het negatieve affect gemeten en werden de sociale cognitietests afgenomen. Cortisol werd via het speeksel gemeten voor en na de stresstest en direct volgend op de sociale cognitietest. Op basis van de cortisol uitslag werden de proefpersonen in de stressgroep gelabeld als sterke cortisol reactie of zwakke cortisol reactie.

Resultaten
Op de RMET-R test werden er geen verschillen gevonden tussen de geen-stresscontrole groep en de stressgroep (zowel de hoge als de lage cortisol responders daarin). Op de meer ecologisch valide en sensitieve MASC-MC werden wel verschillen gevonden.
Mannen met een matige cortisol reactie op de stresstest verslechterden na de stresstest in sociaal cognitief functioneren vergeleken de controle groep. De sterk met cortisol reagerende mannen verbeterden juist. Bij vrouwen is dit patroon precies omgekeerd. Vrouwen die matig reageren met cortisol op de stresstest functioneren beter sociaal-cognitief dan de controlegroep. De sterk met cortisol reagerende vrouwen functioneren na de stresstest juist slechter.

Kortom als een stressvolle situatie bij personen een gematigde cortisol verhoging geeft, dan gaan mannen in die situatie slechter, maar vrouwen juist beter sociaal-cognitief functioneren. In situaties die bij personen een hoge cortisol reactie uitlokken gaan mannen beter sociaal-cognitief functioneren, maar vrouwen juist slechter. Dat mannen beter sociaal-cognitief gaan functioneren komt waarschijnlijk doordat ze dan minder overmatige complexe interpretaties geven.

Opmerking samenvatter
Probleem dat je als fysiotherapeut tegen komt is dat je moet inschatten of de patiënt een stressvolle sociale situatie juist weergeeft. Het bovenstaande onderzoek geeft daar enigszins een ‘vuistregel’ voor.